Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΛΗ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2358

Καθαρὰ Δευτέρα
15 Μαρτίου 2021
Του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου

Μεγαλη Τεσσαρακοστη

«Τὸ στάδιον τῶν ἀρετῶν ἠνέῳκται, οἱ βουλόμενοι ἀθλῆσαι εἰσέλθετε, ἀναζωσάμενοι τὸν καλὸν τὴν νηστείας ἀγῶνα –οἱ γὰρ νομίμως ἀθλοῦντες δικαίως στεφανοῦνται– καὶ ἀναλαβόντες τὴν πανοπλίαν τοῦ σταυροῦ τῷ ἐχθρῷ ἀντιμαχησώμεθα, ὡς τεῖχος ἄρρηκτον κατέχοντες τὴν πίστιν, καὶ ὡς θώρακα τὴν προσευχήν, καὶ περικεφαλαίαν τὴν ἐλεημοσύνην· ἀντὶ μαχαίρας τὴν νηστείαν, ἥτις ἐκτέμνει ἀπὸ καρδίας πᾶσαν κακίαν. Ὁ ποιῶν ταῦτα τὸν ἀληθινὸν κομίζεται στέφανον παρὰ τοῦ παμβασιλέως Χριστοῦ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως» (αἶν. Κυρ. Τυρ.)

Μπήκαμε, ἀγαπητοί μου, στὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Νέα παράτασι, νέα προθεσμία –ἴσως τὴν τελευταία– μᾶς δίνει μὲ τὸ ἔλεός του ὁ Κύριος, γιὰ νὰ ξεπλύνουμε στὰ θερμὰ δάκρυα μιᾶς εἰλικρινοῦς μετανοίας τὴν ἁμαρτωλὴ ζωή μας.

Τὰ σφάλματα, τὰ λάθη ποὺ κάνουμε, δηλαδὴ τὰ ἁμαρτήματα στὰ ὁποῖα πέφτουμε καθημερινῶς, τὰ μικρότερα ἢ τὰ μεγαλύτερα, τὰ πταίσματα ἢ πλημμελήματα καὶ ἐγκλήματά μας, εἶνε ὄντως πολλά, πάρα πολλά, ἀναρίθμητα, ὅπως οἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς μας καὶ οἱ κόκκοι τῆς ἄμμου στὴν ἀκροθαλασσιά.
Ἀξίζει ἐδῶ νὰ θυμηθοῦμε καὶ νὰ χρησιμοποιήσουμε λόγια ἁγίων ἀνθρώπων ποὺ ἔζησαν τὴν ἀληθινὴ μετάνοια καὶ τὴν ἐξέφρασαν ζωντανὰ μὲ τὸ χάρισμα τοῦ λόγου ποὺ τοὺς εἶχε δοθῆ. Ἡ ὑπέροχη π.χ. ἐκείνη ποιήτρια τοῦ Βυζαντίου, ἡ ἁγία Κασσιανή, συνέθεσε τὸ περίφημο τροπάριο ποὺ συγκινεῖ κάθε πιστὸ τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα. Παίρνει ἀπὸ τὸ ἱερὸ Εὐαγγέλιο καὶ ζωντανεύει τὸ ἐπεισόδιο τῆς μετανοημένης ἁμαρτωλῆς γυναίκας, ἡ ὁποία πρὸ τῆς θυσίας τοῦ Σωτῆρος μὲ δάκρυα ἔδειξε τὴ μετάνοιά της καὶ ἄλειψε μὲ μύρα τὰ πόδια τοῦ Λυτρωτοῦ τοῦ ἀνθρωπίνου γένους Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ (βλ. Ματθ. 26,6-13. Μᾶρκ. 14,3-9. Λουκ. 7,37-38). Θέτει στὸ στόμα της, καθὼς θρηνεῖ τὶς πολλὲς ἁμαρτίες της, τὰ ἀκόλουθα λόγια, ποὺ ἁρμόζουν καὶ σ᾽ ἐμᾶς· «Ἁμαρτιῶν μου τὰ πλήθη καὶ κριμάτων Σου ἀβύσσους τίς ἐξιχνιάσει, ψυχοσῶστα Σωτήρ μου;» (δοξ. ἀποστ. αἴν. Μ. Τετ.).
Στὴν εἴσοδο, λοιπόν, τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς ἂς εὐχαριστήσουμε ἀπὸ τὰ βάθη τῶν ψυχῶν μας τὸν Κύριο γιὰ τὴ νέα παράτασι τοῦ ἐλέους του, ποὺ μᾶς χαρίζει, λέγοντας τὸ χαρακτηριστικὸ κατανυκτικὸ τροπάριο· «Κύριε τῶν δυνάμεων, μεθ᾿ ἡμῶν γενοῦ· ἄλλον γὰρ ἐκτός σου βοηθὸν ἐν θλίψεσιν οὐκ ἔχομεν. Κύριε τῶν δυνάμεων, ἐλέησον ἡμᾶς» (Μ. Ἀπόδ.), δηλαδή· Κύριε ποὺ ἔχεις ὑπὸ τὶς προσταγές σου τὶς ἀγγελικὲς δυνάμεις, ἔλα καὶ γίνε σύμμαχος στὸν ἀγῶνα μας· γιατὶ στὶς θλίψεις μας ἐκτὸς ἀπὸ σένα δὲν ἔχουμε ἄλλον βοηθό. Κύριε τῶν ἀγγέλων, ἐλέησέ μας.

* * *

Ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ἀδελφοί μου, ποὺ εἶνε ἡ ψυχικὴ προετοιμασία μας γιὰ τὸ Πάσχα, θεσπίσθηκε γιὰ νὰ μᾶς θυμίζῃ ἕνα ἐξαιρετικὸ γεγονὸς ποὺ συνέβη στὶς ἀρχὲς τῆς δημοσίας ζωῆς τοῦ Χριστοῦ· εἶνε οἱ τρεῖς πειρασμοί, τοὺς ὁποίους περιγράφουν οἱ ἱεροὶ εὐαγγελισταί (βλ. Ματθ. 4,1-11. Μᾶρκ. 1,12-13. Λουκ. 4,1-13).
Σύμφωνα μὲ τὴ διήγησί τους, ὁ Κύριος μετὰ τὴ βάπτισί του στὸν Ἰορδάνη ἔφυγε στὴν ἔρημο. Ἐκεῖ, μακριὰ ἀπὸ τὸ θόρυβο τῶν πόλεων, μέσα στὴν μεγαλοπρεπῆ σιγὴ τῆς φύσεως, ἔζησε μόνος του σαράντα (40) ὁλόκληρες ἡμέρες. Ἦταν «μετὰ τῶν θηρίων» (Μᾶρκ. 1,13), μόνη συντροφιά του εἶχε τὰ ἄγρια ζῷα, τὰ ὁποῖα ὅμως κοντά του εἶχαν γίνει ἥμερα καὶ ὑποτάσσονταν στὸν Κυρίαρχό τους σὰν ἀρνάκια ἄκακα. Ἐκεῖ ὁ Κύριός μας τήρησε ἀπόλυτη νηστεία· ἐπὶ σαράντα μέρες καὶ σαράντα νύχτες οὔτε ἤπιε οὔτε ἔφαγε κάτι. Ἑτοιμαζόταν γιὰ ὅσα θ᾽ ἀκολουθοῦσαν μὲ αὐτοσυγκέντρωσι, ἐμβάθυνε στὴν ἀποστολή του, προσευχόταν ἀδιαλείπτως, συνωμιλοῦσε διὰ τῆς προσευχῆς μὲ τὸν οὐράνιο Πατέρα. Καὶ τί ὑπάρχει γλυκύτερο καὶ πιὸ ποθεινὸ ἀπὸ αὐτὴ τὴ συνομιλία!
Ἐκεῖ στὴν ἔρημο ὁ σατανᾶς φαντάστηκε ὅτι θὰ δοθῇ μεγάλη μάχη. Ἐπετέθη κατὰ τοῦ Ἰησοῦ μὲ λύσσα, νομίζοντας ὅτι μπορεῖ νὰ τὸν νικήσῃ. Τρεῖς ἐφόδους ἐνήργησε καὶ τρεῖς πειρασμοὺς δέχθηκε ὁ Ναζωραῖος· τῆς γαστριμαργίας («Πὲς στοὺς λίθους νὰ γίνουν ψωμιά»), τῆς φιλοδοξίας («Πήδηξε κάτω, νὰ ἔρθουν οἱ ἄγγελοι νὰ σὲ πιάσουν») καὶ τῆς φιλαργυρίας («Ἂν πέσῃς καὶ μὲ προσκυνήσῃς, ὅλα τὰ βασίλεια τοῦ κόσμου θά ᾽νε δικά σου»).
Νόμισε ὅτι θὰ τὸν δελεάσῃ, θὰ τοῦ δημιουργήσῃ πάλη ἐσωτερική. Ὁ Ἰησοῦς ὅμως νίκησε εὔκολα μὲ τὴ νηστεία τὴ γαστριμαργία, μὲ τὴν ἀκτημοσύνη τὴ φιλαργυρία, καὶ μὲ τὴν ταπείνωσι τὴ φιλοδοξία. Ὡς ἔνδοξο θρόνο του ἔβλεπε μόνο τὸν τίμιο σταυρὸ καὶ καθόλου δὲν σαλεύθηκε ἀπὸ τὴν ἕλξι ἐγκοσμίων θρόνων. Δὲν δυσκολεύτηκε ν᾽ ἀποκρούσῃ τοὺς πειρασμοὺς χρησιμοποιώντας κατάλληλα λόγια τῆς ἁγίας Γραφῆς κι ἄφησε στὸν ἀντίδικο τὴν ἐντύπωσι ὅτι εἶνε ἕνας πιστὸς ἄνθρωπος ποὺ σέβεται καὶ τηρεῖ τὸ νόμο τοῦ Θεοῦ. Μὲ τὶς ἀπαντήσεις του ὁ Ἰησοῦς δὲν τοῦ ἀπεκάλυψε τὴν Θεανθρώπινη φύσι του. Ὁ ἀπατεὼν ἔτσι ἀπατήθηκε. Τέλος ἔπεσε πάνω του σὰν κεραυνὸς ἡ προσταγὴ «Ὕπαγε ὀπίσω μου, σατανᾶ» (Ματθ. 4,10. Λουκ. 4,8). Ἔφυγε κατῃσχυμμένος, καὶ οἱ ἄγγελοι ἦλθαν καὶ ὑπηρετοῦσαν τὸν Κύριο.

* * *

Ὁ Κύριος, ἀδελφοί μου, μᾶς ἄφησε παράδειγμα νὰ τὸ ἀκολουθήσουμε. Ὅπως πειράσθηκε ἐκεῖνος, ἔτσι πειραζόμεθα κ᾽ ἐμεῖς. Δεχόμαστε χτυπήματα ἀπὸ τρεῖς πλευρές·
πρῶτον ἀπὸ τὸν «παλαιὸν ἄνθρωπον» (῾Ρωμ. 6,6. Ἐφ. 4,22. Κολ. 3,9), τὸν κακὸ ἑαυτό μας μὲ τὶς ἄτακτες ὁρμές, ἐπιθυμίες καὶ τὴ φιληδονία του,
δεύτερον ἀπὸ τὸν ἀντίθεο «κόσμον τῆς ἀδικίας» (Ἰακ. 3,6) διὰ τῆς ἐπιρροῆς ποὺ ἀσκεῖ ἐπάνω μας εἴτε μὲ θέλγητρα καὶ ὑποσχέσεις εἴτε μὲ φόβητρα καὶ ἀπειλές, καὶ
τρίτον ἀπὸ τὸν σατανᾶ, ποὺ κινητοποιεῖ τοὺς πάντες καὶ τὰ πάντα γιὰ ν᾿ ἀρνηθοῦμε τὴν ὀρθὴ πίστι, τὴν βεβαία ἐλπίδα, τὴν ἀνυπόκριτη ἀγάπη στὸ Θεὸ καὶ τὸν πλησίον μας.
Σκληρὸς εἶνε ὁ πόλεμος αὐτός, φοβερὴ ἡ δύναμις τοῦ ἐχθροῦ. Ἀλλ᾿, ἀδελφέ μου, πάρε θάρρος. Δὲν εἶσαι μόνος. Δίπλα σου εἶνε ὁ Χριστός. Αὐτὸς εἶνε ὁ ἀρχιστράτηγος, αὐτὸς στρατηγεῖ κατὰ τῶν δαιμόνων. Κάτω ἀπὸ τὴν ἔνδοξη σημαία τοῦ σταυροῦ πολεμᾷς. Γιατί δειλιάζεις; Ὁ Χριστὸς ἐνισχύει τὴν ἀσθενικὴ θέλησί σου μὲ τὴ χάρι του, μὲ τὰ ἱερὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας του καὶ ἐξαιρέτως μὲ τὸ μυστήριο τῆς θείας κοινωνίας. Ὁ Χριστὸς σοῦ δίνει ὅπλα ποὺ ἔχουν δοκιμαστῆ σὲ μύριες πνευματικὲς μάχες κατὰ τοῦ σατανᾶ. Ὡπλισμένος μ᾽ αὐτὰ ἀπὸ τὴν ὥρα τοῦ βαπτίσματός σου, μπορεῖς κ᾽ ἐσὺ νὰ πατήσῃς «ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων» καὶ νὰ συντρίψῃς «πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ» (Λουκ. 10,19· μυστ. Βαπτ.).
Ποιά εἶνε τὰ ὅπλα; Εἶνε πολλά, καὶ ὅλα μαζὶ ἀπαρτίζουν στὴν «πανοπλίαν τοῦ σταυροῦ», ὅπως ἀκοῦμε σ᾽ ἕνα ὡραῖο τροπάριο τῆς Κυριακῆς τῆς Τυρινῆς. Εἶνε ἡ «πίστις» ποὺ μοιάζει μὲ «ἄρρηκτον τεῖχος», εἶνε «ἡ προσευχὴ» ποὺ μοιάζει μὲ θώρακα, εἶνε «ἡ ἐλεημοσύνη» ποὺ μοιάζει μὲ περικεφαλαία, εἶνε ἡ «νηστεία» ποὺ μοιάζει μὲ μάχαιραν «ἥτις ἐκτέμνει ἀπὸ καρδίας πᾶσαν κακίαν» (αἶν. Κυρ. Τυρ.). Ἰδιαιτέρως τώρα, τὴν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἡ Ἐκκλησία σοῦ παραδίδει αὐτὸ τὸ τελευταῖο ὅπλο, τὴ νηστεία, σὰν ξίφος, ποὺ ἂν τὸ ἀκονίζῃς ἐπάνω στὴν πέτρα τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως, μπορεῖς μ᾽ αὐτὸ νὰ κόψῃς ὅλα τὰ κεφάλια τοῦ ἑπτακέφαλου θηρίου τῆς ἁμαρτίας.
Ἡ νηστεία! Ὅπλο ἄχρηστο σήμερα στὰ χέρια πολλῶν ἀναξίων χριστιανῶν, ἀλλὰ ὅπλο ποὺ ἄλλοτε στὰ χέρια πιστῶν θαυματουργοῦσε. Καὶ σήμερα ὅμως θαυματουργεῖ, ἀρκεῖ ν᾽ ἀνασυρθῇ ἀπὸ τὴν ἀχρησία, νὰ στιλβωθῇ καὶ ν᾽ ἀστράψῃ στὴ ζωὴ τῶν ὀρθοδόξων.
Ἡ νηστεία! Εἶνε νόμος βασιλικός, θεσπισμένος δηλαδὴ ἀπὸ αὐτὸν τὸν Βασιλέα τῶν αἰώνων μὲ ἐντολή του στὸν Ἀδὰμ μέσα στὸν παράδεισο (βλ. Γέν. 2,17), καὶ ἀνανεωμένος ἀπὸ τὸν Χριστὸ μὲ τὸ λόγο καὶ τὸ παράδειγμά του.
Ἂς νηστέψουμε λοιπόν, ἀδελφοί. Ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς ἀσθενεῖς, ὅλοι οἱ ἄλλοι εἶνε ὑποχρεωμένοι νὰ τηρήσουν τὸν βασιλικὸ νόμο τῆς νηστείας. Ὅποιοι δὲν θέλουν νὰ νηστέψουν, δείχνουν ὅτι εἶνε σαρκολάτρες καὶ ὑπερήφανοι. «Θεό τους ἔχουν τὴν κοιλιά» (Φιλ. 3,19), ἀφοῦ πάνω ἀπὸ ἀποστολικὲς καὶ εὐαγγελικὲς διατάξεις θέτουν τὸ ἄθλιο ἐγώ τους. Γι᾽ αὐτὸ αὐτοὶ διατελοῦν ὑπὸ τὸν ἀφορισμὸ τοῦ ΞΘ΄ (69ου) Ἀποστολικοῦ Κανόνος, ποὺ λέει· «Εἴ τις ἐπίσκοπος ἢ πρεσβύτερος ἢ διάκονος ἢ ὑποδιάκονος ἢ ἀναγνώστης ἢ ψάλτης τὴν ἁγίαν Τεσσαρακοστὴν τοῦ Πάσχα οὐ νηστεύει ἢ τετράδα ἢ παρασκευήν, καθαιρείσθω· ἐκτὸς εἰ μὴ δι᾿ ἀσθένειαν σωματικὴν ἐμποδίζοιτο· εἰ δὲ λαϊκὸς εἴη, ἀφοριζέσθω» (Ἁμ. Ἀλιβιζάτου, Οἱ ἱ. Κανόνες, Ἀθῆναι 1997, σ. 193).
Καθένας, λοιπόν, ἂς καθορίσῃ τὴ θέσι του.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Μικρο ἄρθρο του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου στὸ περ. «Ἰω. Βαπτιστὴς») Μεγάλη Τεσσαρακοστή, (φ. 109/Μάρτ. 1958, σ. 404)