Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΚΗ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 1650

Β΄ Στάσις τῶν Χαιρετισμῶν
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

Το αστρο που δεν θα δυση ποτε

«Χαῖρε, ἀστέρος ἀδύτου Μήτηρ» (Ἀκάθ. ὕμν. Ι1α΄)

Χρόνια τώρα, ἀγαπητοί μου, δὲν ἔπαυσα νὰ ὁμιλῶ ἐπάνω στὸν Ἀκάθιστο ὕμνο. Καὶ πά­λι ἀπόψε μὲ τὴ χάρι τοῦ Θεοῦ θὰ πῶ λίγα λόγια.
Ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος εἶνε ἕνα ποίημα καὶ τραγούδι ποὺ διαφέρει ἀπὸ τὰ ἄλλα τὰ κοσμι­κὰ τραγούδια ὅσο τὸ διαμάντι ἀπὸ τὰ χαλί­κια. Ἐκεῖνα εἶνε ἐφήμερα, αὐτὸς ἀντέ­χει στοὺς αἰ­ῶνες. Ἐψάλη πρώτη φορὰ τὸ 626 μ.Χ. στὴν Κων­σταντινούπολι, στὸ ναὸ τῶν Βλαχερνῶν, ὡς ἔκ­φρασι εὐ­γνωμοσύ­­νης τοῦ λαοῦ τοῦ Βυζαντίου πρὸς τὴν Θεοτόκο, τὴν «ὑπέρ­μαχο στρατηγὸ» τοῦ γένους, γιὰ τὴ διάσωσι τῆς Πόλεως ἀπὸ τὴ συνδυασμένη ἐπιδρομὴ Περσῶν καὶ Ἀβάρων.
Τὸ θέμα τοῦ ποιήματος εἶνε τὸ μυστή­ριο τῆς θείας οἰκονομίας· ὅτι δηλαδὴ ὁ Θεὸς ἦλθε ἐπὶ τῆς γῆς κ᾽ ἔγινε ἄν­θρω­­πος, κι ὅτι ἡ Παρθέ­νος Μαρία ὑπηρέτησε στὸ μέγα τοῦτο μυστή­ριο ὅ­ταν «ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐ­πέμ­­φθη εἰπεῖν τῇ Θεοτόκῳ τὸ Χαῖρε» (Α οἶκ.). Αὐ­­τὸ τὸ «Χαῖρε», ποὺ εἶπε ὁ Γαβριὴλ στὴν Παν­αγία, ἐπαναλαμβάνεται ἐδῶ 144 φορές. Καὶ δὲν εἶ­νε βαττολογία, περιττὴ φλυαρία· τὸ κάθε «χαῖ­­ρε» εἶνε γεμᾶτο νόημα. Αὐτὸ ποὺ αἰσθάνεται ὁ ποι­ητὴς τὸ ἐκφράζει μὲ ποικιλία εἰκόνων, παρα­δει­γμάτων καὶ προτυπώσεων τῆς ἁγίας Γραφῆς.

Ὅλα τὰ χρόνια μιλοῦσα κάθε φορὰ στὴν ἀ­κολουθία αὐτὴ κ᾽ ἔχω ἑρμηνεύσει ἀρκετὰ ἀ­πὸ τὰ «Χαῖ­ρε» – ἂν θέλῃ ὁ Θεός, μπορεῖ νὰ τὰ ἐκδώσω σὲ βιβλίο. Ἀπόψε θέλω νὰ σᾶς ἑρ­μηνεύσω ἕναν ἄλλο χαιρετισμό. Ποιόν; Τὸν ἀ­κούσατε στὴν ἀρχὴ τῆς ὁμιλίας· «Χαῖ­ρε, ἀ­στέρος ἀδύτου Μήτηρ» (Ἀκάθ. ὕμν. Ι1α΄). Τί μᾶς λέει;

* * *

Ἕνα ἀπὸ τὰ ὡραιότερα θεάματα, ἀγαπητοί μου, εἶνε ὁ ἔναστρος οὐρανός. «Οἱ οὐρανοὶ δι­ηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, ποίησιν δὲ χειρῶν αὐ­τοῦ ἀναγγέλλει τὸ στερέωμα» (Ψαλ. 18,2). Λένε ὅτι ἕ­­νας ἄπιστος εἶπε κάποτε σ᾽ ἕναν ἱεροκήρυ­κα· ―Ἐγὼ γιὰ νὰ πιστέψω, θέλω ἀποδείξεις. ―Ἀ­πο­δείξεις; λέει ὁ ἱεροκήρυ­κας· ὅσες θέλεις. ―Ὑπάρχουν πολλές; ―Βεβαίως. ―Ἐγὼ θέλω μία ποὺ νὰ μὲ πείθῃ. ―Βγάλε τὸ ρολόι σου. Τί ὥ­ρα ἔ­χεις; ―10 τὸ πρωί. ―Περίμενε. Μετὰ ἀ­πὸ ὥρα λέει· ―Ἔγινε 11, τί θὰ κάνουμε; ―Περίμε­νε, λέει ὁ ἱεροκήρυκας. ―Μὰ ἦρθε μεσημέ­ρι, τί θὰ γίνῃ; ―Περίμενε. Ἔτσι ἔγινε 3 τ᾽ ἀπόγευμα, 4…. ―Ὣς πότε λοιπὸν θὰ περιμένω; ―Πε­ρίμενε, τοῦ λέει. Ἔτσι ἔφτασε 6, 7, ὥσπου βα­σίλεψε ὁ ἥλιος καὶ βράδιασε. Ὅ­ταν σκοτεί­νιασε καλά, τοῦ λέει· ―Σήκωσε τώ­ρα τὸ κεφά­λι σου καὶ κοίταξε τὰ ἄστρα στὸν οὐρανό. Σὲ ρωτῶ, ποιός τὰ ἔκανε; Μία ἡ λογικὴ ἀπάντησι, ὁ Θεός· δὲν ὑπάρχει ἄλλη. Κάθε ἄλλη ἀπάν­τησι δὲν μπορεῖ νὰ σταθῇ. Ἐκεῖ σταμάτησε ὁ ἄ­πιστος καὶ εἶπε· ―Ὑπάρχει Δημιουργός.
Τὰ ἄστρα λοιπόν. Πόσα εἶνε; Μὲ γυμνὸ μάτι βλέπει κανεὶς 5.000 περίπου· ἐὰν ἐφοδιαστῇ μὲ τηλεσκόπιο, θὰ δῇ πάνω ἀπὸ 10.000. Ὑπάρχουν τεράστια τηλεσκόπια στὴν Ἀ­μερική, μὲ τὰ ὁποῖα βλέπεις ἑκατομμύρια ἄ­στρα. Καὶ συνεχῶς ἀνακαλύπτονται ἄστρα μέ­σ᾽ στὸ ἀχα­νὲς σύμπαν, τὸ ὁποῖο ἔχει ἀσύλλη­πτες δι­αστάσεις. Δὲ βρίσκεις ἄκρο στὸ σύμ­παν­­! Ναί, τέτοιο μεγαλεῖο παρουσι­άζει ὁ ἔναστρος οὐ­ρανός· κ᾽ ἐγὼ ἀπορῶ πῶς ὑπάρχουν ἄπιστοι.
Ὁ πιστὸς ὅμως διαφέρει. Τὰ βλέπει ὅλ᾽ αὐ­τά, ἀλλὰ μὲ ἄλλο βλέμμα καὶ τ᾽ ἀκούει νὰ τοῦ μιλοῦν μὲ μιὰ ἄλλη γλῶσσα. Διότι μιλοῦν καὶ τὰ ἄστρα. Ὅλα λαλοῦν, ἔχουν φωνὲς μυστικές, ποὺ φτάνουν στὸν ἄνθρωπο. Πί­σω ἀπὸ τὰ ὑλι­κὰ εἶνε τὰ πνευματικά. Κάθε ὑ­λικὸ μπορεῖ νὰ γίνῃ εἰκόνα – σύμβολο μιᾶς πραγματικό­τητος τοῦ ἀοράτου πνευματικοῦ κόσμου. Βλέπεις λοιπὸν τὰ φυσικὰ ἄστρα; Αὐ­τὰ εἰκονίζουν κάποια ἄλλα πνευματικὰ ἄστρα. Ποιά εἶν᾽ αὐτά; Οἱ ἅγιοι. Τὸ εἶπε ὁ Κύριος· καὶ ὁ πιὸ ταπει­νὸς θνητός, ἂν εἶνε ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, θὰ λάμψῃ σὰν ἄστρο καὶ σὰν ἥλιος στὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν (βλ. Ματθ. 13,43). Οὐρανὸς εἶνε ἡ Ἐκ­κλησία καὶ ἄστρα, ποὺ λάμπουν σ᾽ αὐτὸν μὲ θεῖο φῶς, εἶνε οἱ ἅγιοι. Βλέπεις καὶ τὴ σελή­νη τί ὡραία ποὺ εἶνε, ἰδίως ἡ πανσέληνος μὲ τὸ γλυκὺ φῶς; Αὐτὴ εἰκονίζει τὴν Παναγία· ἔτσι τὴν ὀνομάζουν οἱ ποιηταί, «πανσέληνο», γιὰ τὴν παρηγο­ρία ποὺ χαρίζει. Βλέπεις τέλος τὸν ἥλιο; Τί εἶν᾽ αὐτὸς ὁ αἰ­σθη­τὸς ἥλιος μπροστὰ στὸν ἄλ­λο, τὸ «νοητὸ ἥ­λιο τῆς δικαιοσύνης»; Ἥλιος τῆς δόξης εἶνε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Θυμηθῆτε τὸ ἀπολυτίκο τῶν Χριστουγέννων· «…Οἱ τοῖς ἄ­στροις λατρεύοντες ὑπὸ ἀστέρος ἐδιδάσκον­το σὲ προσκυνεῖν τὸν Ἥλιον τῆς δι­καιοσύνης, καὶ σὲ γινώσκειν ἐξ ὕψους Ἀνατολήν…». Ὁ ἀληθινὸς ἥλιος εἶνε ὁ Χριστός.
Αὐτὰ λοιπὸν ποὺ βλέπουμε εἶνε σύμβολα. Ἐδῶ ὅμως προστίθεται μιὰ ἄλλη παρατήρησις. «Χαῖ­ρε, ἀ­στέρος ἀδύτου Μήτηρ». Χαῖρε, Παναγία, λέει, διότι εἶσαι ἡ μάνα ποὺ γέννησες τὸν Ἀστέρα τὸν «ἄδυτον». Τί ἐννοεῖ μ᾽ αὐτό; τί θὰ πῇ ἄδυτος ἀστέρας;
Καθημερινῶς, μὲ τὴν ἐναλλαγὴ ἡμέρας καὶ νύχτας, βλέπουμε τὰ οὐράνια σώματα (τὴν ἡ­μέρα τὸν ἥλιο, καὶ τὴ νύχτα τὸ φεγγάρι καὶ τὰ ἄστρα) ν᾽ ἀνατέλλουν καὶ νὰ δύουν. Μετὰ τὸ τέλος ὅμως τοῦ παρόντος κόσμου, ὅπως λέει ἡ Ἀποκάλυψις, δὲν θὰ ὑπάρχῃ πλέον νύχτα (Ἀπ. 21,25· 22,5). Θὰ ὑπάρχῃ, ὅπως λέει ὁ ποιητής, μόνο μία «ἀβράδιαστη μέρα». Ἑπομένως οὔτε θ᾽ ἀ­νατέλλουν οὔτε θὰ δύουν οὐράνια σώματα. Τὰ πάντα θὰ φωτίζωνται ἀπὸ τὸ φῶς τοῦ Χριστοῦ, ποὺ θὰ μεσουρανῇ αἰωνίως σὰν ἀστὴρ πρώτου μεγέθους καὶ δὲν θὰ βασιλεύῃ ποτέ.
Ὅλα ἄλλωστε τὰ οὐράνια σώματα ἀποτελοῦνται ἀπὸ ὕλη· καὶ ἡ ὕλη εἶνε φθαρτή, φθεί­ρεται. Ὅσο κι ἂν φαίνωνται ἀμετάβλητα, θά ᾽ρθῃ μιὰ μέρα ποὺ ―τὸ λέει καὶ ἡ ἐπιστήμη αὐτὸ συμφωνώντας μὲ τὴ Γραφή― τὰ ἄ­στρα θὰ σβήσουν ὅπως σβήνουν τὰ καντήλια ὅταν σῴνεται τὸ λάδι, ὅ­πως σβή­νουν τὰ κεριά. Ἔτσι καὶ τὰ ἄστρα. Ὅλα θὰ σβήσουν· ἕνας δὲν θὰ σβήσῃ, γιατὶ εἶνε ἄφθορος· ἕνα ἀστέρι δὲν θὰ δύσῃ, ἀλλὰ θὰ μεσουρανῇ καὶ θὰ λάμπῃ εἰς αἰῶνας αἰώνων στὸν κόσμο τῶν πνευμάτων, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Αὐτὸς εἶνε ὁ ἄδυτος ἥλιος. Χαῖρε λοιπόν, Παναγία, λέει ὁ Ἀκάθιστος ὕμνος, διότι γέννησες τὸ Χριστό, τὸ ἄστρο ποὺ δὲ θὰ βασιλέψῃ ποτέ.
Ὁ χαιρετισμὸς αὐτὸς τοῦ ποιητοῦ στηρίζε­ται στὸ «Χαῖρε» ποὺ εἶπε ὁ ἄγγελος στὴν Παρ­θένο Μαρία τὴν ἡμέρα τοῦ εὐαγγελι­σμοῦ (Λουκ. 1,28-29). Ἦταν ἕ­να φτωχὸ κορίτσι, ἔμενε σὲ μιὰ καλύ­βα τῆς Ναζαρέτ, καὶ δέχθηκε τὴν ἐπίσκεψι τοῦ ἀρ­­χιστρατήγου Γαβριήλ. Μὴν ταράζεσαι, τῆς λέει· θὰ γεννήσῃς μὲ Πνεῦμα ἅγιο· κι αὐτὸς ποὺ θὰ γεννήσῃς θὰ εἶνε ὁ βασιλεὺς τοῦ κόσμου ὅλου, «καὶ τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔ­σται τέλος», δὲν ὑπάρχει τέλος στὴ βασιλεία του (ἔ.ἀ. 1,30-33). Πότε ἐλέχθη αὐτό; Πρὸ εἴ­κοσι αἰώνων. Καὶ ἡ βασιλεία τοῦ Χριστοῦ ἐξακολουθεῖ νὰ ὑπάρ­χῃ. Χαῖρε λοιπόν, Παναγία, ποὺ γέννη­σες τὸ ἀστέρι – τὸν ἥλιο, ποὺ δὲ θὰ βασιλέψῃ ποτέ.

* * *

Θέλουμε, ἀγαπητοί μου, ἄλλη ἀπόδειξι;
Ἀ­πὸ τότε ποὺ γεννήθηκε ὁ Χριστός, μέσα στὸ δι­άστημα τῶν αἰώνων, ἔχουν συμβῆ μεγάλα ἱ­στορικὰ γεγονότα. Πέρασαν ἄνδρες με­γάλοι (φιλόσοφοι, ῥήτορες, βασιλεῖς, αὐτοκρά­τορες…), ποὺ ἔκαναν κρότο στὴν ἐποχή τους. Βασίλεψαν δέκα, εἴκοσι, σαράντα, πενήντα χρό­νια. Καὶ μετά; Ἔσβησαν σὰν τὰ πυροτεχνή­ματα. Εἶχε δίκιο ὁ Ἡράκλειτος ποὺ εἶπε ὅτι «πάντα ῥεῖ», ὅλα δηλαδὴ τὰ ἐγκόσμια ῥέουν σὰν τὸ ποτάμι ποὺ τρέχει, ἀλλάζουν, παρέρχονται. Μέσα στὴ διαρκῆ καὶ ἀκατάπαυστη αὐτὴ ῥοὴ τῶν πραγμάτων, λησμονοῦνται ὅλοι. Πρὶν ἀπὸ ἑκατὸ χρόνια λ.χ. ποιός ἦταν πρωθυπουργὸς τῆς Ἑλλάδος; Ποῦ νὰ ψάξῃς, ν᾽ ἀνοίξῃς τὴν ἱστορία νὰ δῇς; Ἄγνωστος. Κι αὐτὸς ποὺ θὰ ἔρθῃ μετὰ ἑκατὸ χρόνια, κι αὐτὸς θὰ ξεχαστῇ. Ἕ­νας μόνο θὰ ὑπάρχῃ εἰς αἰῶνας αἰώνων, εἰς πεῖσμα τῶν δαιμόνων καὶ ὅλων τῶν ἐ­χθρῶν του, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός· «καὶ τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος». Ἄδυτος ἀστὴρ παραμένει ὁ Κύριος.
Ὅπως στὸν οὐρανὸ ὁ ἥλιος κρύβεται ἀπὸ σύννεφα, ἔτσι στὸν ὁρίζον­τα τῆς Ἐκκλησίας ἔρ­χονται ἐ­πο­χὲς ποὺ ἡ ἀπιστία καὶ ἀθεΐα δίνουν τὴν ἐντύπωσι ὅτι ἡ πίστις ἔσβησε καὶ ἐ­πικρατεῖ σκοτάδι. Ἀλλὰ πόσο κρατάει ἡ σκοτει­νιά; σύντομα ὁ ἥλιος ἐμφανίζεται πάλι λαμ­πρός. Καὶ ἐδῶ ὁ Ἥλιος θὰ νικήσῃ τὰ σύννεφα, ὄχι τὰ σύννε­φα τὸν Ἥλιο. Μὲ καταλαβαίνετε;
Θέλετε μιὰ ἄλλη ἀπόδειξι; Στὴ μεγάλη χώρα τῶν ῾Ρώσων, ἐπικράτησαν ἄθεοι. Ὁ Ντοστογιέφσκυ εἶπε· Θ᾽ ἀνοίξουν τάφο, Χριστέ, καὶ θὰ σὲ θάψουν χίλια μέτρα κάτω ἀπ᾽ τὴ γῆ καὶ θὰ ποῦν, Πάει πλέον ὁ Χριστός. Αὐτὸ ἔγινε τὸ 1917. Πέρασαν ὅμως ἑβδομήντα χρόνια καὶ ἡ πίστι στὸ Χριστὸ ὄχι μόνο δὲν ἔσβησε ἀλλὰ καὶ ζωντανεύει. Ἀπόψε στὴ ῾Ρωσία πηγαί­νουν κ᾽ ἐκεῖ στὴν ἐκκλησία καὶ ψάλλουν στὴν Παναγία· «Χαῖρε, ἀστέρος ἀδύτου μήτηρ…».
Ζωντανὴ εἶνε ἡ θρησκεία μας, ὁλοζώντανη. Νὰ εἴμαστε πιστοὶ λοιπόν. Ὅλοι στὴν ἐκκλησία. Νὰ δείξουμε πάνω στὰ πράγματα, ὅτι γιὰ μᾶς ἕνας εἶνε ὁ ἄδυτος ἥλιος, ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός· ὅν, παῖδες Ἑλλήνων, ὑμνεῖτε καὶ ὑ­περ­υψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ποὺ ἔγινε στὸ ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν Παρασκευὴ 24-3-1989 βράδυ μὲ ἄλλο τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 18-3-2011 βράδυ.