Περίοδος Δ΄ – Ἔτος Λ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 1814

Ἔκτακτη περιστασιακὴ ὁμιλία
Ἀπὸ το βιβλίο τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου
«Τὰ Τέσσαρα Χρώματα», Τὸ μαῦρον, Ἀθῆναι 1955-56, σσ. 166-182

Πως θ᾽ αντιμετωπισουμε την κρiσι;

(Ὅσο καὶ ἂν κάποιοι δὲν θέλουν ἀκόμη νὰ τὸ δοῦν, ἡ ζωή μας δὲν εἶνε πλέον ὅπως πρὶν λίγα χρόνια. Τὰ πράγμα­τα ἔχουν στενέψει. Ἡ ἐπιβίωσι γίνεται δύσκολη. Τὸ φάσμα τῆς πείνας ἀπειλεῖ. Πῶς ἀπ᾽ τὴν εὐημερία φτάσαμε ἐδῶ;)

Ριζικὴ αἰτία, ἀγαπητοί μου, ἀπ᾽ τὴν ὁποία προκαλεῖται καὶ γιγαντώνεται ἡ κρίσι –ὅσο κι ἂν ὁ ὑπερήφανος ἄν­θρωπος δὲν θέλῃ νὰ τ᾽ ἀκούσῃ καὶ νομίζῃ ὅτι μὲ δικές του θεωρίες θὰ σώσῃ τὴν κατάστασι–, εἶ­νε ἡ ἁμαρτία· αὐτὴ εἶ­νε ἡ ἀλήθεια. Ἀφαιρέστε ἀπ᾽ τὴν καρδιὰ τὴν ἁ­μαρτία, καὶ κανείς δὲν θά ᾽νε πεινασμένος.
Ἀλλὰ γιὰ νὰ μὴ φανῇ ὅτι μιλᾶμε γενικὰ καὶ ἀ­όριστα, κρατώντας τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ «σὰν λυχνάρι ποὺ φωτίζει σὲ τόπο σκοτεινό» (Β΄ Πέτρ. 1,19), θὰ ὑποδείξουμε πῶς τὸ μαῦρο ἄλογο τῆς Ἀποκαλύψεως (6,5-6), ποὺ εἰκονίζει τὸν λιμό, τὴν πεῖνα, μπορεῖ νὰ σταματήσῃ νὰ καλπάζῃ καὶ ν᾽ ἀπομακρυνθῇ ἀπ᾽ τὴ ζωή μας.

* * *

Τὰ μέσα ποὺ ἀπομακρύνουν τὴ δυστυχία εἶνε·
1. Ἡ ἐργατικότης. «Ἐργάζεσθε»! εἶνε ἡ θεία ἐντολή, ὁ νόμος τῆς ζωῆς (βλ. Γέν. 2,15· 3,19). Τὴν πεῖνα διώχνει ἡ ἐργατικότης. Ἀλλὰ ἡ ἐργατικότης, γιὰ νὰ φέρῃ τὰ ἀγαθά της ἀποτελέσματα, πρέ­πει νὰ συνοδεύεται καὶ ἀπὸ τὴν οἰκονομία.
2. Ἡ οἰκονομία. Μεγάλες σπατάλες γίνον­ται παντοῦ. Πῶς τώρα οἱ σπάταλοι νὰ σταθοῦν; πῶς οἱ οἰκογένειές τους νὰ μὴ δυστυχήσουν, νὰ μὴν πεινάσουν; Γι᾽ αὐτὸ ἡ ἁγία Γραφὴ μαζὶ μὲ τὴν ἐργατικότητα κηρύττει καὶ τὴν οἰ­κονομία. Ὁ Κύριος μετὰ τὴν εὐ­λογία καὶ τὸ χορ­τασμὸ τῶν πεντακισχιλίων διέταξε νὰ συλλεγοῦν ὅ­λα τὰ περισσεύματα τῶν ἄρτων, «ἵνα μή τι ἀ­πόλληται», γιὰ νὰ μὴ χαθῇ τίποτα (Ἰω. 6,12).

Καὶ ἡ διαταγὴ αὐτὴ τοῦ Κυρίου ἔχει μεγάλη σημασία γιὰ ὅλους. Μᾶς προσφέρει ἕνα πο­λύτιμο κοινωνικὸ δίδαγμα· Παιδιά μου, μᾶς λέει, ἀπὸ τὰ ἀγαθὰ ποὺ τίθενται στὴ διάθεσί σας, χρη­σιμοποιῆστε ὅσα χρειάζονται γιὰ τὴ συν­τήρησί σας, καὶ τὸ ὑπόλοιπο δὲν θὰ τὸ πετάξετε, δὲν θὰ τὸ σπαταλήσετε· θὰ τὸ φυλάξετε γιὰ τὶς ἀνάγκες τὶς δικές σας καὶ τῶν ἄλλων.
Τὸ ὑπογραμμίζω· «γιὰ τὶς ἀνάγκες καὶ τῶν ἄλλων». Γιατὶ ἂν φυλᾶμε τὰ περισσέματα τῶν ἀγαθῶν μόνο γιὰ τὶς δικές μας ἀνάγκες, τότε θὰ πέσουμε ἀπ᾽ τὸ ἕνα κακὸ στὸ ἄλλο, ἀπὸ τὴ Σκύλλα στὴ Χάρυβδι, ἀπ᾽ τὴν ἀσωτία δηλαδὴ στὴ φιλαργυρία, στὴν ἀποταμίευσι γιὰ ἐξ­υ­πηρέτησι ἐγωιστικῶν καὶ μόνο σκοπῶν.
Γι᾽ αὐτό, γιὰ νὰ φέρῃ τὰ ἀγαθὰ ἀποτελέσμα­τά της ἡ οἰκονομία, πρέπει νὰ συνοδεύεται ἀ­παραιτήτως ἀπὸ μία ἄλλη ἀρετή, τὴν ἀγάπη.
3. Ἡ ἀγάπη. Δουλέψατε, καλλιεργήσατε τὴ γῆ, ἐκμεταλλευθήκατε τὶς πηγές, συγκεντρώ­σατε τὰ περισσέματα σὲ ἀποθῆκες, τεράστι­ες ἀ­ποθῆκες τροφίμων; Τώρα τί θὰ κάνετε; Θὰ μιμηθῆτε τὸν ἄφρονα ἐκεῖνο πλούσιο τῆς παραβολῆς καὶ θὰ κλείσετε τὶς ἀποθῆκες καὶ θὰ ὑπογράψετε συμβόλαιο μὲ …τὸ θάνατο καὶ θὰ πῆτε «Ψυχή (μου), ἔχεις πολλὰ ἀγαθὰ κείμενα εἰς ἔτη πολλά· ἀναπαύου, φάγε, πίε, εὐφραίνου» (Λουκ. 12,19); Ἢ θὰ μιμηθῆτε τὸν δίκαιο Ἰώβ, ποὺ τὰ περισσέματα τῶν ἀγαθῶν του τὰ διέθετε γιὰ νὰ θρέψῃ, νὰ ντύσῃ καὶ νὰ παρηγορήσῃ τοὺς φτωχούς, καὶ ἔλεγε «Ὀφθαλμὸς ἤμην τυφλῶν, ποὺς δὲ χωλῶν, ἐγὼ ἤμην πατὴρ ἀ­δυνάτων»; (Ἰὼβ 29,15-16). Ἐσεῖς τί θὰ διαλέξετε τώρα, τὴν πλεονεξία ἢ τὴν ἐλεημοσύνη;
Ἡ ἁγία Γραφὴ λέει ὅτι ἡ γῆ ἀνήκει στὸ Θεό (βλ. Ψαλμ. 23,1 = Α΄ Κορ. 10,26,28), καὶ τὸν ἄνθρωπο τὸν θεωρεῖ ὄχι ἰδιοκτήτη ἀλλὰ οἰκονόμο, σὰν διαχειριστὴ τῶν ἀγαθῶν, στὸν ὁποῖο ὁ Κύριος δίνει ἐν­το­λὲς πῶς νὰ διαχειριστῇ τὰ ἀγαθὰ ἀλλὰ καὶ τὸν ἀ­πειλεῖ μὲ φρικτὲς τιμωρίες σὲ περίπτωσι ποὺ θὰ τὶς ἀθετήσῃ. Ὅπως ἕνας δημόσιος ταμίας, ποὺ μέσα στὸ χρηματοκιβώτιό του ἔ­χουν εἰσ­ρεύσει χρήματα ἀπὸ διάφορες πηγές, δὲν μπο­ρεῖ νὰ πῇ, Αὐτὰ εἶνε δικά μου καὶ τὰ κάνω ὅ,τι θέλω, ἔτσι καὶ ὁ ἄνθρωπος, ποὺ ἔρ­χονται στὰ χέρια του ὑλικὰ ἀγαθὰ ἀπὸ διάφο­ρες πηγές, δὲν μπορεῖ νὰ πῇ, Αὐτὰ εἶνε ἀπολύτως δικά μου, θὰ τὰ χρησιμοποιήσω ὅ­πως θέλω. Δὲν μπορεῖ νὰ πῇ, Ἥλιε μόνο γιὰ μένα θ᾿ ἀνατέλλῃς, ποτάμια μόνο γιὰ μένα θὰ τρέχετε, ἄνεμοι μόνο γιὰ μένα θὰ πνέετε, δέν­τρα μόνο γιὰ μένα θὰ δίνετε καρπούς. Ὄχι. Φῶς – νερὸ – ἀ­έ­ρας, τὰ τρία αὐτὰ βασικὰ ἀγαθά, εἶνε κοινά, ἀνήκουν ἐξ ἴσου σὲ ὅλους, καὶ ὁ βασιλιᾶς καὶ ὁ ἰδιώτης παίρνουν τὴ μερίδα ποὺ τοὺς ἀναλογεῖ χωρὶς καμμία διάκρισι. Ἀλλὰ καὶ τὰ ὑπόλοιπα ὑλικὰ ἀγαθά, ἐκεῖνα ποὺ ἐξαρτῶνται ἀ­πολύτως ἀπὸ τὰ τρία αὐτὰ βασικά, πρέπει νὰ μὴν περιορίζωνται σὲ λίγα ἄτομα, ἀλλὰ μὲ τὸ νόμο τῆς ἀλληλεγγύης καὶ τῆς ἀγάπης νὰ δι­αμοιράζωνται ἔτσι, ὥστε νὰ μὴν ὑπάρχῃ καν­ένας ποὺ νὰ στερῆται τὴν καθημερινὴ τροφή.
Στὸ σημεῖο αὐτὸ ἂς τὸ διακηρύξουμε· ἡ ἀρ­χικὴ μορφὴ τῆς ζωῆς, πρὶν ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, δὲν ἦταν νά ᾽νε ἡ γῆ χωρισμένη μὲ σύνορα καὶ γύρω ἀπ᾽ αὐτὰ νὰ φιλονικοῦν διαρκῶς οἱ γείτο­νες καὶ νὰ μαλώνουν· ὁ παράδεισος τῆς τρυ­φῆς ἦταν ἀνοιχτὸς γιὰ ὅλους, σὰν ἕνας βασιλικὸς κῆπος ποὺ δέχεται κάθε ἐπισκέπτη. Ἀλλὰ μετὰ τὴν τραγικὴ ἐκείνη πτῶσι τὸ κακὸ εἰσώρμησε στὴ ζωή. Τότε ἡ πλεονεκτικὴ τάσι κυριάρχησε καὶ ὁ ἄνθρωπος εἶπε· Κι αὐτὸ εἶνε δικό μου, καὶ τ᾽ ἄλλο δικό μου, κ᾽ ἐκεῖνα ἐκεῖ μακριὰ εἶνε δικά μου, καὶ ὅλα δικά μου. Ἀλλὰ ὁ λόγος αὐτός, «Αὐτὸ εἶνε δικό μου κι αὐτὸ εἶνε δικό σου», αὐτὸ προκάλεσε καὶ προκαλεῖ τὰ μαλώματα, τὶς φιλονικίες, τοὺς πολέμους.
Τὸ κοινωνικὸ πρόβλημα μποροῦσε νὰ λυ­θῇ μόνο μὲ τὴν ἀγάπη, ποὺ θὰ ἕνωνε ὅ­λους καὶ θὰ ἐπανέφερε τὶς ὡραῖες ἐ­κεῖνες ἡμέρες τῆς ζωῆς τῶν πρωτοπλάστων στὴν Ἐδέμ, ἢ τὶς ἡμέ­ρες ἐκεῖνες ποὺ ἔζησε ἡ πρώτη χριστιανι­κὴ κοινωνία, ὅ­πως τὴ ζωγραφίζει ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς στὶς Πράξεις τῶν ἀποστόλων (βλ. Πράξ. 4,32-35).
Ἀλλὰ πόσο μακριὰ βρίσκεται ἡ σημερινὴ ἀν­­θρωπότητα ἀπὸ τὸ ἰδεῶδες αὐτό! Ἡ ἐποχή μας εἶδε φρικτὲς εἰκόνες ἀσπλαχνίας. Εἶδε πρὶν τὸν τελευταῖο πόλεμο πλούσιες χῶρες νὰ μὴ διανέμουν τ᾽ ἀγαθὰ ποὺ τοὺς περίσσευ­αν σὲ πεινασμένους λαούς, ἀλλὰ νὰ παραδίδουν στὴ φωτιὰ τεράστιες ἀποθῆκες σιτάρι καὶ ἄλλα προϊόντα· εἶδε νὰ χύνουν στὴ θά­λασσα ποτάμια ἀπὸ γάλα, μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ μὴν πέσῃ ἡ τιμή τους στὶς ἀγορὲς καὶ φτωχύνουν αὐτοί· εἶδε πλουσίους νὰ ζοῦν μέσα σὲ ἀφάνταστη χλιδὴ καὶ πολυτέλεια… Κ᾽ ἔπειτα ἀποροῦ­με πῶς ξεσποῦν ἐπαναστάσεις καὶ πόλεμοι…
4. Ἡ προσευχή. Εἶνε ἰσχυρὸ ὅπλο κατὰ τῆς κρίσεως. Ἀλλὰ τί ἀνακατεύετε τὴν προσευχὴ σὲ ἕνα θέμα καθαρὰ πρακτικό, ὅπως εἶνε ἡ δι­ατροφὴ τοῦ λαοῦ; θὰ ποῦν οἱ κοινωνιολόγοι καὶ οἰκονομολόγοι. Στοὺς κυρίους αὐτοὺς λέμε·
Ὁρίστε, κύριοι· τὰ χωράφια σκάφτηκαν μὲ τρακτέρ, τὸ χῶμα πλουτίστηκε μὲ λιπάσματα, βρέθηκε ἐκλεκτὸς σπόρος, σπάρθηκε σωστὰ ἀ­πὸ γεωπόνο. Καί, εὐχαριστημένοι ἀπὸ τὴν ἐ­πιστημονικὴ καλλιέργεια, ἑτοιμάζεστε γιὰ πλού­σια σοδειά. Ἀλλ᾽ ἐὰν ὁ οὐρανὸς δὲν βρέξῃ, ἢ ἂν ὁ καιρὸς δὲν εἶνε κατάλληλος γιὰ βλάστησι καὶ ὡρίμασι, ἢ ἂν σύννεφα ἀκρίδες πέσουν στὴν πεδιάδα, ἢ χαλάζι σὰν καρύδι τσακίσῃ καὶ ῥί­ξῃ κάτω τὰ σπαρτά, σᾶς ἐρωτῶ, τί θὰ κάνετε; Μπο­ρεῖτε ν᾿ ἀποτρέψετε τὴ συμφορά; Ἢ μήπως νο­μίζετε ὅτι τὰ στοιχεῖα τῆς φύσεως εἶνε ἀδέσποτα; δὲν ὑπάρχει ὁ Νοῦς ποὺ τὰ κυβερνᾷ;
Ἂς τὸ πιστέψουμε, ἂς τὸ καταλάβουμε· κάθε προσπάθεια ἔχει ἀνάγ­κη τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ.

* * *

Ἀγαπητοί μου! Τὸ πρόβλημα τῆς συντηρήσεώς μας θὰ ἦταν εὔκολο νὰ λυθῇ. Ἀλλά, ὅ­πως εἴδαμε, ἡ κακία τοῦ ἀνθρώπου τὸ ἔμπλεξε τόσο ὥστε κατήντησε ἕνα ἀπὸ τὰ δυσκολώ­τερα προβλήματα· οἱ ἄνθρωποι διαιρέθηκαν γιὰ τὴ διανομὴ καὶ τὴν ἀπόλαυσι τῶν ἀγαθῶν. Καὶ ὁρίστε· ἡ γῆ, ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ θρέψῃ τριπλάσιο πληθυσμὸ ἀπὸ τὸ σημερινό, κυλιέται στὸ αἷμα, καὶ λαοὶ πεινοῦν καὶ δυστυχοῦν καὶ ἀναζητοῦν λύσι. Κ᾽ ἔρχονται τώρα οἱ διάφοροι αὐτοχειροτόνητοι σωτῆρες· καθένας τους κρατάει μιὰ πρόχειρη συν­ταγή, καὶ λένε σὲ πεινασμένους καὶ κουρασμένους λαούς· Ἐμεῖς ἔχουμε βρῆ τὴ λύσι· ἐλᾶτε σ᾽ ἐμᾶς· κον­τά μας θά ᾽χετε πλούσιο τὸ ψωμί σας…
Καὶ οἱ λαοί; Παρασυρόμενοι ἀπὸ τὰ συνθήματα τρέχουν πίσω ἀπὸ τέτοιους ἀρχηγούς. Μὰ δὲν ἀργοῦν ν᾿ ἀντιληφθοῦν, ὅτι ἀ­πατήθηκαν. Νά πάλι μπροστά τους τὸ «μαῦρο ἄλογο».
Ἄπιστοι καὶ ἄθεοι ἀρχηγοί, γιατί ἀπατᾶτε τὸν κόσμο; Γιατί δὲν τοὺς δείχνετε τὴ μόνη ὁδό; Ἐσεῖς δὲν θὰ δώσετε ποτέ τὸ ψωμὶ ποὺ θὰ τοὺς χορτάσῃ! φώναζε προφητι­κὰ ὁ Ντοστογιέφσκυ. Θὰ ἔρθῃ ἡ ὥρα ποὺ οἱ ἄνθρωποι, πι­εσμένοι ἀπ᾽ τὴ διπλῆ πεῖνα, σώματος καὶ ψυχῆς, ἀη­διασμένοι καὶ ἀγανακτισμένοι ἀ­πὸ ψεύτικες ὑ­ποσχέσεις, θὰ ἔρθουν σ᾽ ἐ­κεῖνον ποὺ εἶνε ὁ ἀλη­θινὸς «ἄρτος» τοῦ κόσμου (πρβλ. Ἰω. 6,35,41,48,51), στὸ Χριστό· καὶ ἐφαρμόζον­τας τὴ διδασκαλία του, τὰ ἁ­πλᾶ ἀλλὰ σοφὰ καὶ παντοδύναμα λόγια του, θὰ βροῦν τὴν εἰρήνη καὶ εὐημερία, καὶ θὰ ἐκ­πληρωθῇ ἔτσι ἡ προφητεία τοῦ Ἰεζεκιὴλ ποὺ λέει· «Ἀναστήσω αὐ­τοῖς φυτὸν εἰρήνης, καὶ οὐκ­έτι ἔσονται ἀ­πολ­λύμενοι λιμῷ ἐπὶ τῆς γῆς», δηλαδή· Θὰ τοὺς χαρίσω εἰρηνικὴ περίοδο νὰ καρποφορῇ ἡ φυ­τεία τους, καὶ δὲν θὰ πεθαίνουν πιὰ πάνω στὴ γῆ ἀπὸ τὴν πεῖνα (Ἰεζ. 34,29)· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

(Ἀπὸ τα βιβλία Τὰ τέσσαρα χρώματα, Τὸ μαῦρον, Ἀθῆναι 1955-56, σσ. 166-182 μτγλ. καὶ
Προφητικοὶ λόγοι ἀφυπνίσεως γιὰ τὴν ἀνόρθωση τῆς Ἐκκλησίας καὶ Κοινωνίας – Τὰ μέσα ἀντιμετωπίσεως τοῦ λιμοῦ, ἐκδ. «Ὀρθόδ. Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 2013, σσ. 69-81)