Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΛΗ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2397

Τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος
Τρίτη 27 Ἰουλίου 2021
Toυ Μητροπολίτου Φλωρίνης Αυγουστίνου

Η μαρτυρια

«Γίνεσθέ μοι μάρτυρες, καὶ ἐγὼ μάρτυς, λέγει Κύριος ὁ Θεός…» (Ἠσ. 43,10)

Δὲν πρόκειται, ἀγαπητοί μου, νὰ ἐπεκταθῶ στὸν βίο, στὰ μαρτύρια καὶ στὰ θαύματα τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος. Σὲ προηγούμενα ἔ­τη εἶχα ὡς θέμα ἄλλοτε τὸν βίο καὶ τὸ μαρτύ­ριο, ἄλλοτε τὰ θαύματα καὶ ἄλλοτε ἄλλες πλευρὲς τῆς ζωῆς τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος. Τώρα θέλω νὰ ἐπιστήσω τὴν προσοχή σας μό­νο σὲ ἕνα ῥητὸ τοῦ προφήτου Ἠσαΐου, ποὺ ἀ­κούγεται στὰ ἀναγνώσματα τοῦ ἑσπερινοῦ. Μᾶς λέει ἐκεῖ ὁ Θεὸς διὰ τοῦ προφήτου· «Γίνεσθέ μοι μάρτυρες, καὶ ἐγὼ μάρτυς, λέγει Κύ­ριος ὁ Θεός…» (Ἠσ. 43,10). Καὶ ταιριάζει αὐτὸ στὸν ἅγιο Παντελεήμονα· γιατὶ τὸ δικό του ἐ­πίθετο εἶνε «μάρτυς» καὶ «μεγαλομάρτυς».

* * *

Τί ἆραγε νὰ σημαίνῃ αὐτὴ ἡ λέξι, μάρτυς;
Μάρτυς ξέρουμε ὅτι λέγεται ἐκεῖνος ποὺ γνωρίζει κάτι ἀσφαλὲς καὶ βέβαιο καὶ καλεῖ­ται νὰ τὸ καταθέσῃ μπροστὰ σὲ δικαστήριο, νὰ πῇ ὅλη τὴν ἀλήθεια χωρὶς πάθος καὶ χωρὶς φόβο. Τὸ θεωρεῖτε εὔκολο αὐτό; Δὲν εἶνε πάν­­τοτε εὔκολο. Ἐὰν αὐτὸς ποὺ ἀδικεῖ εἶνε ἰσχυ­ρός, δυνατὸς κατὰ κόσμον, τότε ἡ μαρτυρία, ἡ κατάθεσι, τοῦ μάρτυρος εἶνε δύσκολη. Ἔ­χου­με πολλὰ παραδείγματα ἀνθρώπων, ποὺ εἶ­παν τὴν ἀλήθεια στὸ δικαστήριο καὶ κατόπιν ἔχασαν θέσεις καὶ ἀξιώματα, καὶ ὄχι λίγοι ἔχασαν καὶ τὴ ζωή τους σὲ περιστάσεις ἀνώμαλες.

Μάρτυρας μπροστὰ σὲ δικαστήριο! Θυμη­θῆ­τε, ὅταν ὡδηγήθηκε ἐνώπιον τοῦ ἰουδαϊκοῦ συν­εδρίου τῶν Ἄννα καὶ Καϊάφα ὁ μεγάλος Μάρτυρας, ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός. Κάθισε στὸ ἑ­δώ­λιο τῶν ἀρχιερέων κα­τηγο­ρού­μενος. Γιὰ νὰ τὸν δικάσουν ὅμως ἀ­παιτοῦντο μάρτυρες. Δὲν θά ᾽πρεπε τότε νὰ παρουσιαστοῦν ὑπὲρ αὐτοῦ τοὐλάχιστον οἱ μαθηταί του, καὶ μάλιστα ὁ αὐθόρμητος Πέτρος; Ἀλλ᾽ αὐ­τός, ἀντὶ νὰ τὸν ὑπερασπιστῇ, τὸν ἀρνήθη­κε μπροστὰ σὲ ὑπηρετρίες τῶν ἀρχιερέων ὁρ­κιζόμενος «ὅτι Οὐκ οἶδα τὸν ἄνθρωπον» (Ματθ. 26,74). Σπάνια περίπτωσι δίκης. Στὶς δίκες δημοσίων ἀνδρῶν κανείς δὲν καταδικάστηκε χωρὶς ἀξι­όπιστες μαρτυρίες. «Οἱ δὲ ἀρχιερεῖς… ἐζήτουν ψευδομαρτυρίαν κατὰ τοῦ Ἰησοῦ ὅπως θανατώσωσιν αὐτόν, καὶ οὐχ εὗρον· καὶ πολλῶν ψευδομαρτύρων προσελθόντων, οὐχ εὗ­ρον». Τελι­κὰ βρῆκαν «δύο ψευδομάρτυρες» καὶ μ᾽ αὐτοὺς τὸν κα­τεδίκα­σαν (ἔ.ἀ. 26,59-60).
Τὸ κατηγορητήριο, ποὺ «φόρ­τω­σε» στὸν Κύριο τὸ Ἰουδαϊκὸ συνέδριο καὶ γιὰ τὸ ὁποῖο τὸν ὡδήγησε πρὸς ἔγκρι­σιν ἐνώπιον τῆς ῾Ρωμαϊκῆς ἀρχῆς, τοῦ Ποντίου Πιλάτου, ἦταν βαρύ, ζητοῦσαν θάνα­το, ἐκτέλεσι τοῦ ὑποδίκου! Καὶ ὁ κατηγορούμενος ἦ­ταν ἀσθενής· δικαστι­κῶς ἀνυπερά­σπιστος, χωρὶς μάρτυρες ὑπερα­σπίσεως. Ποιός θὰ καταθέσῃ ὑπὲρ αὐ­τοῦ; Θὰ περίμενε καν­εὶς νὰ παρουσιαστοῦν πολλοί· οἱ χιλιάδες ποὺ ἔθρεψε στὴν ἔρημο, τὰ πλήθη τῶν ἀσθενῶν ποὺ θεράπευσε (τυφλοί, λεπροὶ κ.ἄ.) αὐ­τός, «ὁ ἰατρὸς τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν» (θ. Λειτ.). Κανείς δὲν ἦλθε. Κ᾽ ἔτσι ὁ Ἀθῷος ἔμεινε χωρὶς μάρτυρες, χωρὶς ὑπεράσπισι.
Τί εἶπα; Λάθος ἔκανα. Παρουσιάστηκε ἕνας μάρτυρας ὑπερασπίσεως σ᾽ αὐτὴ τὴ δίκη τοῦ Ἰ­ησοῦ Χριστοῦ. Ποιός μάρτυρας; ἄντρας; Ὄ­χι. Μία γυναίκα, ἁγία γυναίκα, ἡ Κλαυδία Πρόκλα ἡ σύζυγος τοῦ Πιλάτου. Αὐτή, ἐπάνω στὸ πιὸ κρίσιμο σημεῖο τῆς δίκης, ὅταν ὁ σύζυγός της θὰ ὑπέγραφε τὴν ἀπόφασι, μὲ ἀ­πεσταλμέ­νο της ἔστειλε στὸν ἄν­τρα της τὸ μήνυμα· «Μηδὲν σοὶ καὶ τῷ δικαίῳ ἐκείνῳ· πολλὰ γὰρ ἔπαθον σήμερον κατ᾽ ὄναρ δι᾽ αὐτόν» (Ματθ. 27,19). Μία γυναίκα μάρτυρας ἔδωσε κατάθεσι ὑπερασπίσεως στὸ δικαστήριο. «Γίνεσθέ μοι μάρ­τυ­ρες» ὅπως ἡ Κλαυδία Πρόκλα στὸ βῆμα τοῦ πραιτωρίου τοῦ Πιλάτου.

* * *

«Γίνεσθέ μοι μάρτυρες», μᾶς λέει ὁ Κύρι­ος. Μὲ ποιό τρόπο γίνεται κανεὶς μάρτυρας; πῶς μποροῦμε νὰ δίνουμε μαρτυρία γιὰ τὸν Κύριο;
Μάρτυρας γίνεται κανεὶς ἀμέσως κάνον­τας π.χ. τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ. Ἀπ᾽ τὴ στιγμὴ ποὺ ἑνώνεις τὰ τρία δάκτυλά σου καὶ σχηματίζεις ἐπάνω σου τὸν τίμιο σταυρό, δηλώνεις μπροστὰ σὲ πιστοὺς καὶ ἀπίστους, ὅτι πιστεύ­εις στὸ Χριστὸ καὶ ἀνήκεις στὴν Ἐκκλησία του, τὴν Ὀρθοδοξία. Γιατὶ φτάσαμε τώρα στὸ σημεῖο, ἐνῷ οἱ διάφοροι ἄπιστοι καὶ αἱρετικοὶ ἁ­λωνίζουν ἀναίσχυντοι κι ἀνενόχλητοι, πολ­λοὶ λεγόμενοι χριστιανοὶ νὰ ντρέπωνται νὰ κάνουν τὸ σταυ­ρό τους.
Μάρτυρας γίνεσαι ἐπίσης μὲ τὸ λόγο σου. Ἂν βρε­θῇς σὲ κύκλο φίλων μοντέρνων, τάχα μορ­φωμένων, ποὺ καθένας ἔχει τὶς ἰδέες του, ἔχε τὸ θάρρος ν᾽ ἀνοίξῃς τὸ στόμα σου καὶ νὰ ὑ­­περασπιστῇς τὴν ἀλήθεια τῆς πίστεώς σου, τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, τὴν ὑπεραγία Θεοτόκο, τὰ ἱ­ερὰ καὶ ὅσια τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ σήμερα βάλ­λεται ἀπὸ παντοῦ, τὰ δίκαια τῆς ἀληθείας. Ἡ γλῶσσα σου νὰ γίνῃ κιθάρα ποὺ θὰ ψάλλῃ ὕ­μνο στὸν ἐσταυρωμένο Λυτρωτή.
Μάρτυρας γίνεσαι ἀκόμη μὲ κάθε μέσον. Ὑπάρχει στὰ μαρτυρολόγια παράδειγμα ἁγίου ὁ ὁποῖος, ὅταν βρον­τόφωνα ὡμολόγησε Ἰησοῦν Χριστόν, μὲ διαταγὴ τοῦ τυράννου τοῦ ξερρίζωσαν τὴ γλῶσσα, γιὰ νὰ πάψῃ νὰ μιλάῃ· καὶ τότε αὐτὸς ἔβαψε τὸ δάκτυλό του μὲ αἷμα ἀπὸ τὴν αἱμόφυρτη γλῶσ­σα του καὶ μ᾽ αὐτὸ ἔ­γραψε· Πιστεύω στὸν Ἰησοῦν Χριστόν! Μᾶς θυ­μίζει τὸν Ἀθηναῖο μαραθωνομάχο Κυναίγειρο (490 π.Χ.), ἀδελ­φὸ τοῦ ποιητοῦ Αἰσχύλου, ποὺ ἀ­γωνιζόταν νὰ ἐμποδίσῃ ἕνα περσικὸ πλοῖο νὰ διαφύγῃ κρατώντας το μὲ τὸ χέρι· ὅταν ἕ­νας Πέρσης τοῦ ἔ­κοψε τὸ χέρι, αὐτὸς ἔπιασε τὸ πλοῖο μὲ τ᾽ ἄλλο χέρι· κι ὅταν ὁ Πέρσης τοῦ τό ᾽ κοψε κι αὐτό, ὁ Κυναίγειρος δάγκωσε τὸ πλοῖο μὲ τὰ δόντια, γιὰ νὰ τὸ ἐμποδίσῃ, μέχρι ποὺ ὁ Πέρσης τοῦ ἔκοψε καὶ τὸ κεφάλι!
Μάρτυρας γίνεσαι διὰ βίου μὲ τὰ καλά σου ἔργα. Ὁ Χριστὸς εἶπε· «Οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅ­πως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς» (Ματθ. 5,16). Ὄχι ἁπλῶς θεωρία ἀλλὰ καὶ πρᾶξι, ὄχι μόνο λόγια ἀλλὰ καὶ ἔργα, μικρὰ καὶ μεγάλα. Ἕνα ποτήρι νερὸ ποὺ θὰ δώσῃς στὸ διψασμένο, ἕνα κομμάτι ψωμὶ στὸν πεινασμένο, ἕνα ῥοῦχο στὸν γυ­μνό, ἕνα φάρμακο στὸν ἀσθενῆ, μιὰ ἐπίσκε­ψι στὸ νοσοκομεῖο ἢ στὴ φυλακή, λίγη συν­τροφιὰ στὸν κατά­κοιτο, μία συγγνώμη σ᾽ αὐτὸν ποὺ σοῦ ἔφταιξε, ἕνας χαιρετισμὸς μὲ τὸν ἐ­χθρό σου…, διάφο­ρα τέτοια μικρὰ καὶ μεγάλα ἔργα μαρτυροῦν καὶ δοξάζουν Ἐσταυρωμένο.
Μάρτυρας τέλος –κάτι σπάνιο– γίνεται κά­ποιος καὶ μὲ τὸ αἷμα. Διότι, ὅπως λέει ὁ μέγας Βα­σίλειος, «θνητοὶ πάντες ἄνθρωποι, μάρτυρες δὲ ὀλίγοι» (Εἰς Γόρδιον τὸν μάρτυρα 8· Ἑ.Π. Migne 31,505Β). Εἶνε ἡ ἱερὰ στιγμὴ κατὰ τὴν ὁποία ὁ ἄνθρωπος παρ­ρησιάζεται καὶ μαρτυρεῖ τὴν πίστι του ὄχι πιὰ μόνο μὲ λόγο καὶ μὲ ἀγαθὰ ἔργα, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴ θυσία του. Τέτοιοι ἦταν ὅλοι οἱ μάρτυρες· καὶ μεταξὺ αὐτῶν ὁ ἅγιος Παντελεήμων, ποὺ τιμοῦμε σήμερα. Μάρτυρας διὰ τοῦ σημείου τοῦ σταυροῦ, μάρτυρας μὲ τὰ καλὰ ἔργα ὡς ἰα­τρὸς ἀν­άργυρος, μάρτυρας μὲ τὸ λόγο ὡς διδάσκαλος τῶν νέων, μάρτυρας τέλος καὶ διὰ τοῦ αἵματος ἐκεῖ στὴ Νικομήδεια, τὴν ἀ­λησμόνητη πόλι τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.
Στὴ Νικομήδεια πρὶν τὴ μικρασιατικὴ κα­ταστροφή ὑπῆρχε ναὸς τοῦ ἁγίου Παν­τελεήμονος, στὸν ὁποῖο τὰ στρατεύματά μας ὑπὸ τὴν ἡγεσία ἐνδόξων συνταγματαρχῶν ἐ­τέλεσαν δοξολογία ἐνῷ χτυποῦσαν οἱ καμπάνες. Πῶς νὰ μὴν κλάψουμε καὶ νὰ μὴ θρηνήσουμε ὅταν ἀναλογιστοῦμε ὅτι σήμερα ὁ ναὸς τοῦ Ἁγίου Παν­τελεήμονος στὴ Νικομήδεια ἔγινε ἀχυρώ­νας; Τιμωρηθήκαμε οἱ Ἕλληνες ἀπὸ τὸ Θεὸ γιὰ τὴ διχόνοιά μας μὲ τὴν τραγῳδία τῆς Μικρᾶς Ἀ­σίας, καὶ ὁ Ἅγιος Παντελεήμων ἐ­κεῖ, ποὺ ἦταν κέντρο χριστιανικῆς ζωῆς, σήμερα καταπατεῖται ἀπὸ τὸ πόδι τοῦ ἐχθροῦ.

* * *

Ναί, ἀγαπητοί μου. Ὁ ἅγιος Παντελεήμων εἶνε μάρτυς – μεγαλομάρτυς τῆς πίστεως, δι­ότι καὶ μὲ τὸ αἷμα του ὡμολόγησε τὸ Χριστό. Καὶ μάρτυρες τῆς πίστεως τοῦ Χριστοῦ πρέπει νὰ γίνουμε κ᾽ ἐμεῖς, ἀδελφοί μου.
• Μάρτυρες μὲ τὸ σημεῖο τοῦ τιμίου σταυροῦ. Μὴ ντρέπεστε, σὲ τραπέ­ζι μὲ φίλους, νὰ σηκωθῆτε θαρραλέα καὶ νὰ κάνετε τὸ σταυρό σας· τὸ σταυρὸ ποὺ εἶνε στὴν κορυφὴ τῆς σημαίας μας, στοὺς τρούλλους τῶν ναῶν μας, στοὺς τάφους τῶν νεκρῶν μας, στὸ ἐθνόσημο τῆς πατρίδος μας. Μὴ ντρέπεστε τὸ σταυρό.
• Μάρτυρες μὲ τὴ γλῶσσα μας. Ὅπου βρεθοῦμε καὶ σταθοῦμε, νὰ δίνουμε ἀπάντησι σὲ κάθε ἐχθρὸ τῆς πίστεως.
• Μάρτυρες μὲ τὰ καλὰ ἔργα μας. Ἔχεις χέρια; ἐργάσου· ἔχεις πόδια; τρέξε στὸ ναό· ἔχεις χρήματα; ἐκτὸς ἀπὸ τὰ παιδιά σου σκέψου τὴν πατρίδα, τὰ σχολεῖα, τὴν Ἐκκλησία, τὰ εὐαγῆ ἱδρύματα ὑπὲρ τῶν πτωχῶν.
• Νὰ εἴμαστε ἕτοιμοι, ἂν παραστῇ ἀνάγκη, κι αὐτὸ τὸ αἷμα μας νὰ δώσουμε. Τότε θὰ ἑορτάζ­ουμε ἀξίως τὴ μνήμη καὶ τοῦ μεγαλομάρτυρος Παντελεήμονος, τοῦ ὁποίου οἱ πρεσβεῖ­ες ἂς προστατεύουν ὅλους μας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος (παλαιὸ) Φλωρίνης τὴ Δευτέρα 26-7-1971 ἑσπέρας. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 19-6-2021.