Τὰ ἅγια Θεοφάνεια
6 Ἰανουαρίου
Του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου

TO NEΡO

«Σήμερον τῶν ὑδάτων ἁγιάζεται ἡ φύσις…» (Μ. Ἁγ.)

Βρισκόμαστε, ἀγαπητοί μου, στὸ τέλος τῆς περιόδου ποὺ ὀνομάζεται Δωδεκαήμερο. Σήμερα, ἑ­ορτὴ τῶν Θεοφανείων, βλέπουμε τὸ καταπλη­κτικὸ θαῦμα, οἱ οὐρανοὶ νὰ ἀνοίγων­ται, Πνεῦ­μα ἅγιο ἐν εἴδει περιστερᾶς νὰ ἐμ­φανίζεται, ἡ ἁγία Τριὰς νὰ κηρύσσεται, καὶ πρὸ παντὸς νὰ δακτυλοδεικτῆται ὁ Ἰησοῦς στὸ θαυμάσιο διάγγελμα τοῦ οὐρανοῦ ὡς ὁ μόνος ἀσφαλὴς ὁδηγὸς τῆς ἀνθρωπότητος.
Ὁ Χριστὸς βαπτίσθηκε στὸν Ἰορδάνη. Ἡ ἀ­λήθεια αὐτὴ ἔχει πολλὲς πλευρές, ποὺ δὲν θὰ τὶς ἀναλύσουμε ἐδῶ. Ἀπὸ ὅλα τὰ θέματα τῆς σημερινῆς ἑορτῆς σᾶς παρακαλῶ νὰ προσέ­ξετε μόνο τὸ ὑλικὸ ἐκεῖνο στοιχεῖο, ποὺ τιμᾶται τώρα ἰδιαιτέρως, δηλαδὴ τὸ νερό. «Σήμερον τῶν ὑδάτων ἁγιάζεται ἡ φύσις», ἀ­κοῦμε. Γιὰ τὸ νερὸ λοιπὸν θὰ πῶ κ᾽ ἐγὼ λίγα λόγια.

* * *

Ὁ κόσμος, ἀγαπητοί μου, εἶνε σύνθεσις ὑ­λι­­κῶν στοιχείων. Δὲν ξέρω σὲ πόσα τὰ ἀνεβά­­ζει σήμερα ἡ ἐπιστήμη· οἱ ἀρχαῖοι σοφοί, ὅ­πως ὁ Δημόκριτος, ἔλεγαν ὅτι τὰ σπουδαιότερα στοιχεῖα ἀ­πὸ τὰ ὁποῖα συντίθεται ὁ κόσμος εἶνε τέσσερα. Καὶ σήμερα μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι στὴ φύσι τέσσε­ρα εἶνε τὰ κυριώτε­ρα στοιχεῖα. Στὶς ὡραῖες εὐχὲς τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ ἀ­κοῦμε· «Σὺ ἐκ τεσσάρων στοιχείων τὴν κτίσιν συναρμόσας…»· σύ, Κύριε, συνέ­θεσες τὴν κτίσι ἀπὸ τέσσερα στοιχεῖα. Τὸ ἕνα στοιχεῖο ποιό εἶνε; Τὸ πιὸ εὐτελές· ἡ γῆ, τὸ χῶμα. Ποιός τοῦ δίνει σημασία; Κι ὅμως, τί ἀν­εκτίμητη ἀξία ἔχει! Ἀπ᾽ αὐτὸ προερχόμε­θα, ἀ­πὸ αὐτὸ τρεφόμεθα, καὶ σ᾽ αὐ­τὸ καταλήγουμε. «Γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύ­σῃ», εἶπε ὁ Θε­ός (Γέν. 3,19). Ἀλλοίμονο ἂν ἡ ἐ­πιφάνεια τῆς γῆς δὲν ἦ­ταν ἀπὸ γόνιμο χῶμα· θὰ πεθαίναμε ὅ­πως ὁ Μίδας, ποὺ ἐπιθύμησε ὅ,τι ἀγγίζῃ νὰ γί­νεται χρυσὸ καὶ ἔτσι πέθανε ἀπ᾽ τὴν πεῖνα. Μῦ­θος εἶνε αὐτό, ἀλλὰ ἐκφράζει μιὰ ἀλήθεια· ὅτι κινδυνεύουμε νὰ πεθάνουμε ἐν μέσῳ πλού­του, τὸν ὁποῖο θεοποιήσαμε. Τὸ δεύ­τερο στοιχεῖο, πάνω ἀπὸ τὸ χῶμα, εἶνε λε­πτότερο· εἶνε τὸ ὕ­δωρ, τὸ νερὸ γιὰ τὸ ὁποῖο θὰ μιλήσουμε, σύνθεσις ὑ­δρογόνου καὶ ὀξυγό­νου. Τὸ τρίτο στοιχεῖο, πάνω κι ἀπὸ τὸ νερό, εἶνε ὁ ἀέρας. Εἶνε λεπτότερο, ἀλλὰ ἔχει κάποιο βάρος· κάτι ζυγίζει κι αὐτό, πολὺ ἐλαφρότερα βέβαια ἀπὸ τὰ ἄλλα. Καὶ τὸ τέταρ­το στοιχεῖο, ἀκόμα λεπτότερο, εἶνε τὸ πῦρ, ἡ φωτιά. Τὰ τέσσερα αὐτά, συνδυαζόμενα, ἀπαρτίζουν τὸν κόσμο.
Καὶ τὸ ἀνθρώπινο σῶμα σύνθεσις ὑλικῶν στοιχείων εἶνε. Ἔχει τὴ δική του χημικὴ σύστασι· τόσο νερό, τόσο φωσφόρο, τόσο σίδηρο, τόσο λίπος, τόσο μαγνήσιο, τόσο ἄνθρακα, τόσο ἀσβέστιο. Ἀλλὰ τὸ κυριώτερο στοιχεῖο του εἶνε τὸ νερό. Ὀρθὰ εἶπε κάποιος, ὅ­τι ὁ ἄνθρωπος εἶνε ἕ­να ποτάμι ποὺ ῥέει ἀ­καταπαύστως. Νερὸ εἴμαστε. Ἡ ἁρμονικὴ σύνθε­σις τῶν στοιχείων αὐ­τῶν στὸ σῶμα εἶνε ἡ ὑ­γεία· ἡ δυσαρμονία εἶνε ἀσθένεια καὶ θάνατος.

Λίγα λόγια λοιπὸν μόνο γιὰ τὸ νερό.

* * *

Ὑπάρχει, ἀγαπητοί μου, νερὸ φυσικό, νερὸ ἰαματικό, καὶ νερὸ ἁγιασμένο.
⃝ Τὸ φυσικὸ νερό. Βρίσκεται ἄφθονο στὸν πλανήτη μας. Ἀναβλύζει ἀπὸ πηγές· τρέχει σὰν ῥυάκι, σὰν χείμαρρος, σὰν ποταμός. Κατα­λήγει καὶ συλλέγεται σὲ μικρὲς ἢ με­γάλες λίμνες, στὶς θάλασσες καὶ τοὺς ὠκε­ανούς. Πῶς οἱ τεράστιοι αὐτοὶ ὄγκοι ὑδάτων κρατιῶν­ται καὶ δὲν φεύγουν ἔξω στὸ διάστημα; Τοὺς συγ­κρα­τεῖ ἡ ἕλξι τῆς γῆς, λένε. Ἀλλ᾽ αὐτὸ κα­­τὰ βάθος εἶνε κάτι ἀνεξήγητο. Τὴ Με­γάλη Παρα­σκευὴ ἀ­κοῦμε· «Σήμερον κρεμᾶ­ται ἐπὶ ξύλου, ὁ ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας» (Θ΄ ὥρ.).
Τὸ νερὸ εἶνε ἀγαθὸ ἀνεκτίμητο. Ἀλ­λὰ εἴμεθα ἀγνώμονες, ὅπως εἶπα καὶ ἄλλοτε. Βλέπεις τὸ πουλάκι; πίνει νερὸ καὶ ὑ­ψώνει τὸ κεφάλι πρὸς τὸν οὐρανό. Σὰν νὰ λέῃ· Θεέ μου, σ᾽ εὐχαριστῶ γιὰ τὸ δῶρο σου. Ὁ ἄν­θρωπος δείχνει ἀγνωμοσύνη καὶ ἀχαριστία. Γίναμε γε­ώδεις, σαρκικοί, χωρὶς με­ταφυσικὲς ἀνατάσεις. Παλαιότερα οἱ ἄνθρωποι ἦταν ἀγράμματοι ἀλλὰ εὐγνώμονες. Ἐγνώρισα παπποῦ­δες, ποὺ προτοῦ νὰ πιοῦν ἕνα ποτήρι νερὸ ἔκαναν τὸ σταυρό τους. Εἴδατε κανένα σήμε­ρα νὰ τὸ κάνῃ αὐτό; Θά ᾽ρθῃ ὅμως ὥρα ποὺ θὰ δίνῃς μιὰ λίρα καὶ ἕνα ποτήρι νερὸ δὲν θὰ ὑπάρχῃ. Τότε θὰ ἐκτιμήσουμε τὴν ἀξία τοῦ νε­ροῦ, ποὺ εἶνε δῶρο καὶ εὐλογία Θεοῦ· ἡ στέρησίς του δημιουργεῖ τὴν ἀφυδάτωσι καὶ ὁδη­γεῖ στὸ θάνατο. Δὲν ζῇ ὁ ἄνθρωπος χωρὶς νερό.
⃝ Προχωροῦμε τώρα σὲ ἄλλη βαθμῖδα. Εἶνε τὰ ἰαματικὰ νερά. Γιὰ ὅλα προνόησε ὁ καλὸς Θεός. Ὑπάρχει νερὸ τὸ ὁποῖο, ὅπως ξέρουν οἱ μεταλλωρύχοι, προτοῦ νὰ βγῇ ἔξω, περνάει, ἐ­κεῖ στὰ ἔγκατα τῆς γῆς, μέσα ἀπὸ στρώματα, ποὺ τὸ ἐμπλουτίζουν μὲ διάφορα μεταλλικὰ συστατικά, ἰδίως δὲ μὲ ῥαδιενέργεια. Εἶ­νε ὀνομαστὲς διάφορες πηγές, ποὺ τροφοδο­τοῦν μὲ ὑγιεινὸ πόσιμο νερὸ ἐμφιαλωμένο, καθὼς καὶ ἄλλες ἰαματικὲς πηγές, θερμὲς ἢ ψυ­χρές, μὲ θαυμαστὲς θεραπευτικὲς ἰδιότητες, καὶ χιλιάδες ἄνθρωποι συρρέουν ἐκεῖ. Εἶνε μία εὐλογία τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴν πατρίδα μας.
⃝ Πάνω ὅμως ἀπὸ αὐτά, στὴν ἀνωτάτη βαθμῖ­δα, εἶνε τὸ νερὸ τὸ ἁγιασμένο. «Σήμερον τῶν ὑ­δάτων ἁγιάζεται ἡ φύσις…». Γιὰ νὰ λά­βῃ καν­εὶς τὸ ἁγιασμένο νερό, χρειάζεται πίστις. Ἂν δὲν θέλῃς νὰ πιστέψῃς, δικαίω­μά σου. Τότε ὅ­­μως, καὶ χίλια ἐπιχειρήματα νὰ φέρω, Κικέρων καὶ Δημοσθένης καὶ Πλάτων καὶ Ἀριστοτέλης νὰ γίνω, δὲν πρόκειται νὰ σὲ πείσω. Ἡ πίστις εἶνε μυστήριο. Ἄλλος πιστεύει, ἄλλος δὲν πιστεύει. Ποιό εἶνε τὸ ἁγιασμένο νερό; Εἶνε τὸ νερὸ τοῦ ἁγιασμοῦ, ποὺ λαμβάνουμε σήμερα, καὶ τὸ νερὸ τοῦ ἁγίου βαπτίσματος, τὸ νερὸ τῆς κολυμβήθρας μας. Προτοῦ νὰ τὸ εὐλογήσῃ ὁ ἱερεύς, εἶνε ἕνα κοινὸ νερὸ ὅπως τὰ ἄλλα. Ἀλλ᾽ ἀφ᾽ ἧς στιγμῆς πῇ «Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος», ἀφ᾽ ἧς στιγμῆς πῇ «Βαπτίζεται ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος», τὴν ὥρα ἐκείνη ―κατὰ τὴν πίστι μας― τὸ νερὸ παίρνει «ῥαδιενέργεια», χάρι, πνευματικὴ δύναμι. Γίνεται φοβερὸ γιὰ τὸν διάβολο καὶ τοὺς δαίμονας. Καὶ ποιά ἡ ἐνέργειά του; Τὸ μὲν κοινὸ νερὸ καθαρίζει τὸ σῶμα ἀπὸ τὸν φυσικὸ ῥύπο, τὸ δὲ ἁγιασμένο νερὸ μᾶς καθαρίζει ἀπὸ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα, τὸ ἀδαμιαῖον σύμπλεγμα, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ προσωπικὲς ἁμαρτίες. Ὁ ἄνθρωπος, ἀπὸ μαῦρος σὰν τὰ φτερὰ τοῦ κόρακα, γίνεται λευκὸς σὰν τὸ περιστέρι, ποὺ πέταξε σήμερα πάνω ἀπὸ τὰ ῥεῖθρα τοῦ Ἰορδάνου.

* * *

Αὐτά, ἀγαπητοί μου, μᾶς δίδει ἀφορμὴ νὰ ποῦμε σήμερα τὸ γεγονὸς τῆς βαπτίσεως τοῦ Χριστοῦ στὸν Ἰορδάνη. Πρὶν τελειώσω ὅμως θέλω νὰ δώσω μία ἀπάντησι σ᾽ ἐκείνους ποὺ ρω­τοῦν· Ἐμεῖς βαπτιζόμεθα, διότι εἴμεθα ἁ­μαρτωλοί· ὁ Χριστὸς γιατί βαπτίσθηκε, ἀφοῦ οὔ­τε μὲ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα οὔτε μὲ προσω­πικὲς ἁμαρτίες ἐβαρύνετο; «Ἀνομίαν – ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησεν» (Ἠσ. 53,9· Α΄ Πέτρ. 2,22), γι᾽ αὐτὸ σήμερα ψάλλουμε «Ὦ ἀναμάρτητε Χριστέ…» (ἑσπ.). Πῶς καὶ γιατί ὁ ἀναμάρτητος βαπτίζεται;
Θὰ χρειαζόταν μακρὰ θεολογικὴ ἐξήγησις. Ἕνα μόνο λέγω. Κατὰ τοὺς πατέρας ὁ Κύριος βαπτίσθηκε ὄχι διότι τὸ εἶχε ἀνάγκη, ἀλλὰ γιὰ νὰ φανερωθῇ καὶ βεβαιωθῇ ποιός εἶ­νε. Ὁ ἀφα­νὴς ἐργάτης τῆς Ναζαρέτ, ὁ ἄγνωστος στοὺς πολλούς, νὰ γίνῃ γνωστὸς στὴν ἀν­θρωπότητα, ὅτι εἶνε ὁ Μεσσίας καὶ Λυτρω­τὴς τοῦ κόσμου. Ἦταν ἡ ἐπίσημη στιγμή, ποὺ οἱ οὐρανοὶ ἀπηύθυναν τὸ σπουδαιότερο διάγγελμα, παγ­κό­σμιο διάγγελμα ―ἐμπρὸς στὸ ὁποῖο ὠχρι­οῦν τὰ διαγγέλματα τῶν ἐπιγείων κυβερνη­τῶν― καὶ ὁ Πατὴρ διεκήρυξε· «Οὗτός ἐστιν ὁ υἱ­ός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα», ποὺ ἀργότερα θὰ ἐπαναληφθῇ μὲ τὴν συμπλήρωσι «αὐτοῦ ἀκούεται» (Ματθ. 3,17· 17,5). Τὸ οὐράνιο αὐτὸ διάγγελμα μᾶς δείχνει, ὅτι ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς εἶνε ὁ μόνος ἀσφαλὴς ὁδηγός μας.
Παρακαλῶ, ἀδελφοί μου, νὰ μοῦ πῆτε εἰλικρινά· ποιόν ἔχετε ὁδηγὸ στὴν προσωπική σας ζωή; Ὤ ἐὰν θέταμε ὁδηγό μας τὸ Χριστό! Καὶ ἀλλοίμονο ἐὰν θέτουμε ὁποιονδήποτε ἄλλο ὡς ὁδηγό. Ὁ Χριστὸς εἶπε· «Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή» (Ἰωάν. 14,6). Ἀδιάψευστα λόγια διὰ μέσου τῶν αἰώνων. Ἐὰν ὁ Χριστὸς γινόταν ὁ ὁδηγὸς τοῦ ἀτόμου, τῆς οἰκογενείας, τῆς κοινωνίας, τοῦ ἔθνους, τῆς ἀνθρωπότητος ὁλοκλήρου, ὤ ποία εὐλογία! παράδεισος θὰ γινόταν αὐτὸς ὁ κόσμος.
Τώρα ἔχουμε ἄλλους ὁδηγούς, ἐπιγείους «θεούς», ποὺ τοὺς ἔχουμε μυθοποιήσει, γιὰ νὰ μᾶς διαψεύσουν μετὰ ἀπὸ λίγο παταγω­δῶς. Καὶ γι᾽ αὐτό, ἀντὶ εὐλογία ἔχουμε κατάρα, διάλυσι τῶν πάντων καὶ χάος.
Εἴθε ὁ Κύριος νὰ μᾶς χαρίσῃ τὴν εὐλογία του διὰ μεταλήψεως καὶ ῥαντισμοῦ τοῦ ἁγιασμένου ὕδατος, καὶ νὰ ὑ­μνοῦμε καὶ δοξάζουμε τὸ ὄνομά του, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, εἰς αἰῶνας αἰώνων· ἀμήν.

† ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

(ἱ. ναὸς Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης 6-1-1988 ἡμέρα Τετάρτη)