ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΔ΄ ΛΟΥΚΑ
Α΄ Τιμ. 1, 15-17

• 15 Πιστὸς ὁ λόγος καὶ πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος, ὅτι Χριστὸς ᾿Ιησοῦς ἦλθεν εἰς τὸν κόσμον ἁμαρτωλοὺς σῶσαι, ὧν πρῶτός εἰμι ἐγώ· 16 ἀλλὰ διὰ τοῦτο ἠλεήθην, ἵνα ἐν ἐμοὶ πρώτῳ ἐνδείξηται ᾿Ιησοῦς Χριστὸς τὴν πᾶσαν μακροθυμίαν, πρὸς ὑποτύπωσιν τῶν μελλόντων πιστεύειν ἐπ’ αὐτῷ εἰς ζωὴν αἰώνιον. 17 Τῷ δὲ βασιλεῖ τῶν αἰώνων, ἀφθάρτῳ, ἀοράτῳ, μόνῳ σοφῷ Θεῷ, τιμὴ καὶ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων· ἀμήν.

Tου Μητροπολίτου Φλωρίνης Αυγουστίνου

Yπoδειγμα

«…Πρὸς ὑποτύπωσιν τῶν μελλόντων
πιστεύειν ἐπʼ αὐτῶ εἰς ζωὴν αἰώνιον»
(Α΄ Τιμ. 1, 16)

ΔΥΟ, ἀγαπητοί μου, δύο ἀντίθετα πράγματα παρατηροῦμε στὶς ἐπιστολὲς τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Ἄλλοτε τὸν ἀκοῦμε νὰ προβάλλῃ τὸν ἑαυτό του ὡς πρότυπο ἀρετῆς, ὑπόδειγμα ὕψους καὶ ἁγιότητος. Καὶ δὲν τὸ κάνει ἀπὸ κενοδοξία. Δὲν ὑπερβάλλει, ἀλλὰ εἶνε μέσα στὴν πραγματικότητα. Ἀφʼ ὅτου ἐσήμανε ἡ εὐλογημένη ὥρα νὰ γνωρίσῃ τὸ Χριστό, ἀπὸ τότε πλέον σὲ ὅλη του τὴ ζωὴ ἀκολούθησε μὲ ἀκρίβεια καὶ συνέπεια τὸ θέλημά του. Ἔδωσε τὸν ἑαυτό του ἐξ ὁλοκλήρου σʼ αὐτόν. Θυσίασε τὰ πάντα γιὰ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Κοπίασε καὶ μόχθησε περισσότερο ἀπʼ ὅλους γιὰ τὸ κήρυγμα τοῦ εὐαγγελίου. Πέταξε σὰν ἀετὸς σʼ ὅλη τὴν οἰκουμένη. Ἵδρυσε τὶς περισσότερες ἐκκλησίες.

Ἔγραψε μὲ τὸ θεόπνευστο κάλαμό του μεγάλο μέρος τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἀπεδείχθη μέ λόγια καὶ μὲ ἔργα γνήσιος πνευματικὸς πατέρας τῶν χριστιανῶν. Πόσα παθήματα καὶ πόσες δοκιμασίες δὲν ὑπέστη χάριν τῆς Ἐκκλησίας! Πόσες φορὲς δὲν ὡδηγήθηκε μέχρι τὶς πύλες τοῦ θανάτου! Πολλὲς φορὲς σώθηκε ἀπὸ βέβαιο θάνατο μὲ ὑπερφυσικὴ ἐπέμβασι. Ἀξιώθηκε σπανίων καὶ μοναδικῶν χαρισμάτων. Ἔκανε θαύματα μεγάλα. Οὐράνιος ἄνθρωπος ὁ Παῦλος. Ποιός ἄλλος ἔφθασε νὰ ἁρπαγῆ στὸν παράδεισο, κʼ ἐκεῖ νὰ δῆ θεάματα καὶ νʼ ἀκούση «ῥήματα, ἅ οὐκ ἐξὸν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι»; (Β΄ Κορ. 12, 4). Μπορεῖ λοιπόν, ὕστερα ἀπʼ ὅλα αὐτὰ χωρὶς νὰ ἐξαπατᾶ τοὺς ἀκροατάς του, μπορεῖ ὡς πρότυπο – μετὰ τὸ Χριστὸ ποὺ εἶναι πρῶτο καὶ ἀνυπέρβλητο πρότυπο – νὰ προβάλλῃ καὶ τὸν ἑαυτό του. Μπορεῖ νὰ λέῃ στοὺς χριστιανούς˙ «Μιμηταί μου γίνεσθε, καθὼς κἀγὼ Χριστοῦ»˙ Σᾶς παρακαλῶ νὰ μὲ μιμῆσθαι, ὅπως κʼ ἐγὼ μιμοῦμαι τὸ Χριστό (Α΄ Κορ. 11, 1˙ 4, 16).
Ἄλλοτε ὅμως, ὅπως ἀκοῦμε στὸ σημερινὸ Ἀπόστολο, ὁμιλεῖ διαφορετικά. Δὲν κάνει λόγο γιὰ τὸ ὕψος ποὺ ἔφθασε. Γυρίζει πίσω καὶ θυμᾶται τὸ σκοτεινὸ παρελθόν. Κάνει λόγο γιὰ τὸ βάθος τῆς ἁμαρτίας, ὅπου βρέθηκε τότε, στὰ χρόνια τῆς ἀγνοίας του, προτοῦ ἔλθη ἡ εὐλογημένη στιγμὴ νὰ γνωρίσῃ τὸ Χριστό. Θὰ μποροῦσε ἀσφαλῶς αὐτὰ νὰ τʼ ἀποκρύψῃ, νὰ τὰ ἀποσιωπήσῃ, μὲ τὴ δικαιολογία ὅτι, αὐτὰ ἀνήκουν στὸ παρελθόν˙ πέρασε ὁ καιρός, τί ὠφελεῖ ἡ ἀνάμνησί τους;… Καὶ ὅμως ὁ μέγας Παῦλος δὲν κρύβει ἀπὸ τοὺς χριστιανοὺς τὴν ἱστορία του. Ἐκθέτει τὸν ἑαυτό του καὶ τὸν ταπεινώνει ὅλο καὶ περισσότερο. Τοὺς λέει, πόσο ἀνάξιος καὶ ἁμαρτωλὸς ὑπῆρξε˙ Ἐγὼ εἶμαι «ὁ ἐλάχιστος τῶν ἀποστόλων». Εἶμαι ἀνάξιος νὰ λέγωμαι ἀπόστολος, «διότι ἐδίωξα τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ». Ἐγὼ ὑπῆρξα «τὸ ἔκτρωμα» (Α΄ Κορ. 15, 8-9). Ἐγώ, λέει ἔπειτα, εἶμαι «ὁ τελευταῖος ἀπʼ ὅλους τοὺς χριστιανούς» (Ἐφ. 3, 8). Καὶ στὸ σημερινὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα, ἀπευθυνόμενος στὸ μαθητή του Τιμόθεο, τὸν ἀκοῦμε νὰ λέῃ˙ «Ἐγὼ εἶμαι ὁ πιὸ μεγάλος ἁμαρτωλός» (Α΄ Τιμ. 1, 15).
– Ἀντιφάσκει λοιπὸν ὁ Παῦλος; θὰ πῆ κάποιος. Ἄλλα λέει ἐδῶ, κι ἄλλα ἐκεῖ; Πῶς ἄλλοτε ὑπερυψώνει τὸν ἑαυτό του, κι ἄλλοτε τὸν ταπεινώνει καὶ μάλιστα τόσο πολύ; Μὲ τὴν ὑπερβολική του δὲ αὐτὴ ταπείνωσι φαίνεται σὰν νὰ γκρεμίζῃ ὅ,τι προηγουμένως ἔκτισε. Μπορεῖ ποτὲ ἕνας πατέρας νὰ ἐμπνεύσῃ σεβασμὸ στὸ παιδί του δείχνοντας μπροστὰ στὰ μάτια του μιὰ τέτοια εἰκόνα; Μήπως εἶνε λάθος τοῦ Παύλου νὰ αὐτοεξευτελίζεται ἔτσι;…
Οὔτε ἀντιφάσκει , ἀγαπητοί μου, οὔτε λάθος κάνει ὁ θεόπνευστος ἀπόστολος. Καὶ μεγάλος διώκτης καὶ ἁμαρτωλὸς ὑπῆρξε, ἀλλὰ καὶ μεγάλος κήρυκας καὶ ἅγιος ἔγινε. Καὶ τὰ δύο ἀληθεύουν. Ἑπομένως δὲν ἀντιφάσκει. Τὴν ἀλήθεια λέει. Καὶ δὲν εἶνε λάθος του, νὰ παρουσιάζῃ καὶσ τὶς δύο περιπτώσεις τὴν άληθινή του εἰκόνα, ὡς τὶς δύο ὄψεις ἑνὸς νομίσματος, ἐνώπιον ὅλων τῶν πνευματικῶν του τέκνων καὶ ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Ὅταν ὁμιλεῖ γιὰ τὸ ὕψος, ὅπου τὸν ἀνέβασε ὁ Θεός, δὲν τὸ κάνει ἀπὸ ὑπερηφάνεια˙ τὸ κάνει γιὰ νὰ δείξῃ τὸν πλοῦτο τῆς δωρεᾶς τοῦ Χριστοῦ – σὲ ποιόν; Σʼ αὐτὸ τὸν τόσο ἀνάξιο. Γνωρίζει δὲ καὶ τότε νὰ παραμένῃ ταπεινός. Ἀπόδειξις, ὅτι δὲν δυσκολεύεται καθόλου νὰ ἐξευτελίζῃ τὸν ἑαυτό του καὶ δὲν ἀποφεύγει νὰ ταπεινωθῆ ἐνώπιον πάντων. Καὶ στὶς δύο περιπτώσεις κάνει τὸν ἑαυτό του παράδειγμα. Μὲ ποιό σκοπό; Ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος θέλει νὰ δοξάζεται ὁ Χριστός, κι ἀπὸ τὸ ἄλλο θέλει νὰ σώζωνται ὅσοι τὸν ἀκοῦνε. Διότι ὅποιος ἀκούει τὴ μετάνοιά του, ἐνθαρρύνεται νὰ μετανοήσῃ κι αὐτός.
Γιὰ ἕνα πρᾶγμα ἐνδιαφέρεται ὁ ἀπόστολος˙ γιὰ τὴν τιμὴ τοῦ ὀνόματος τοῦ Θεοῦ. Ἡ προσωπική του τιμὴ λίγο τὸν ἐνδιαφέρει. Εὐχαρίστως τὴν θυσιάζει, ἄν πρόκειται μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ νὰ ὁδηγηθοῦν οἱ ἄλλοι στὴν ἐν Χριστῶ σωτηρία. Δὲν διστάζει, κατὰ τὴ λαϊκὴ ἔκφρασι, νὰ κάνῃ τὸν ἑαυτό του ρεζίλι. «Θέατρον ἐγενήθημεν τῶ κόσμῳ, καὶ ἀγγέλοις καὶ ἀνθρώποις», γράφει (Α΄ Κορ. 4, 9). Προκειμένου νὰ σωθοῦν οἱ ἄλλοι, δέχεται καὶ αὐτὸς νὰ γίνῃ ὄχι μόνο «θέαμα» ἀλλὰ καὶ «κατάδικος εἰς θάνατον»˙ δέχεται νὰ γίνῃ «ἔσχατος», νὰ θεωρηθῆ «μωρός», νὰ παρουσιασθῆ ὡς «ἀσθενής», νὰ ἐμφανισθῆ ὡς «ἄτιμος». Σκοπός του δὲν εἶνε νὰ περισώσῃ τὸ προσωπικό του γόητρο καὶ τὴν τιμὴ τοῦ ὀνόματός του, ἀλλὰ νὰ δοξάσῃ τὸ πρόσωπο καὶ τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καὶ νὰ ὁδηγήσῃ ψυχὲς σʼ ἐκεῖνον. Μπροστὰ σʼ αὐτὸ τὸν ὑψηλὸ σκοπό, θυσιάζει τὰ πάντα. Ἀλλὰ καὶ καταδέχεται τὰ πάντα. Καταδέχεται νὰ γίνῃ ἀκόμη καὶ «δοῦλος», καταδέχεται νὰ ἐμφανισθῆ ἀκόμη καὶ «ὡς ἄνομος»˙ γίνεται «τοῖς πάσι τὰ πάντα, ἵνα πάντως τινὰς σώσῃ» (Α΄ Κορ. 9, 19-22).

* * *

Πῶς θὰ σωθῆ ὁ ἁμαρτωλὸς ἄνθρωπος; Ἰδού τὸ μέγα πρόβλημα. Σὲ πολλὰ ἄλλα προβλήματα τῆς ζωῆς καὶ τῆς ἐπιστήμης ὁ ἄνθρωπος, ἀφοῦ παιδεύτηκε ἀρκετά, βρῆκε ἐπὶ τέλους λύσι μόνος του. Σʼ αὐτὸ, παρʼ ὅλες τὶς προσπάθειες, δὲν τὰ κατάφερε. Ἦταν τὸ δυσκολώτερο ἀπʼ ὅλα του τὰ προβλήματα, ἀλλὰ καὶ τὸ πιὸ ἀναγκαῖο καὶ ἐπιτακτικὸ νὰ λυθῆ. Χρειαζόταν λοιπὸν βοήθεια. Καὶ γιὰ νὰ λυθῆ αὐτὸ τὸ πρόβλημα, ἦλθε ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς κάτω στὴ γῆ καὶ ἔγινε ἄνθρωπος. Ὁ ἐνανθρωπήσας Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ἔφερε ἀπὸ τὸν οὐρανὸ τὴ σωτηρία, ἔδειξε στὸν κόσμο τὸν τρόπο καὶ τὴ μέθοδο λύσεως τοῦ προβλήματος. Πῶς λέγεται ἡ μέθοδος αὐτή; Εἶνε ἡ μέθοδος τοῦ σταυρού. Ὁ Χριστὸς λοιπὸν ἔκανε τὴν ἀρχή˙ έκεῖνος εἶνε ὁ ἀρχηγὸς τῆς σωτηρίας. Καὶ οἱ πρώτοι ποὺ δοκίμασαν τὴ σωτηρία εἶνε οἱ μαθηταί του. Σʼ αὐτοὺς ἔγινε ἡ πρώτη ἐφαρμογὴ τὴς μεθόδου. Αὐτοὶ γεύθηκαν τὴ σωτηρία. Ἔτσι ἔμαθαν τὸ δρόμο τῆς σωτηρίας, γιὰ νὰ τὸν δείξουν καὶ στοὺς ἄλλους ἀνθρώπους.
Μεταξὺ τῶν πρώτων, στοὺς ὁποίους ἐφαρμόσθηκε μὲ ἐπιτυχία ἡ μέθοδος τοῦ σταυροῦ καὶ ὁ τρόπος τῆς ἐν Χριστῶ σωτηρίας, εἶνε ὁ κορυφαῖος τῶν ἀποστόλων, ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Αὐτὸς ἦταν μία ἀπὸ τὶς δυσκολώτερες περιπτώσεις. Ἦταν ἀπὸ τοὺς πιὸ μεγάλους ἁμαρτωλούς. Ὁ ἴδιος χαρακτηρίζει τὸν ἑαυτό του, ὅπως ἀκούσαμε, ὡς τὸν πρῶτο καὶ μεγαλύτερο ἀπʼ ὅλους τοὺς ἁμαρτωλοὺς τῆς γῆς. Ἀφοῦ λοιπὸν σʼ αὐτόν, στὴν δυσκολωτέρα περίπτωσι, ἡ μέθοδος ἐπέτυχε, πολὺ περισσότερο ἀποτελεσματικὴ θὰ εἶνε στὶς ἄλλες, τὶς εὐκολώτερες περιπτώσεις.
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος εἶνε ὑπόδειγμα σὲ ὅλα. Ὑπόδειγμα στὴ ζωὴ καὶ συμπεριφορά, ὑπόδειγμα στὰ λόγια καὶ στὴ διδασκαλία του. Εἶνε ὅμως ὑπόδειγμα καὶ στὴ μετάνοια. Ὅσο βρισκόταν στὴν ἄγνοια, πολεμοῦσε τὴν Ἐκκλησία. Ἀλλʼ ὅταν γνώρισε τὸ Χριστό, τότε ἔδειξε τέτοια μετάνοια, ποὺ ἔμεινε ὑποδειγματικὴ γιὰ ὅσους θὰ πίετσυαν στὸ μέλλον. Οἱ χριστιανοί, ποὺ τὸν ἔβλεπαν στὴν ἀρχὴ νὰ τοὺς καταδιώκῃ, νὰ τοὺς συλλαμβάνῃ καὶ νὰ τοὺς φυλακίζῃ, θὰ ἔλεγαν˙ Πῶς τὸν ἀνέχεται ὁ θεός, πῶς τὸν ἀφήνει νὰ ἐγκληματῆ κατὰ τῆς Ἐκκλησίας του;… Ἀλλʼ ἡ σκανδαλώδης ἐκείνη ἀνοχὴ καὶ μακροθυμία, ποὺ ἔδειξε ὁ Χριστὸς στὸν Παῦλο, εἶχε τὸ σκοπό της. Δὲν πῆγε εἰς μάτην. Ἔπειτα εἶδαν ὅλοι τὸ θαυμαστό της ἀποτέλεσμα.
«Γιʼ αὐτό», λέει σήμερα, «γιʼ αὐτὸ ἐλεήθηκα. Γιὰ νὰ εἶμαι ὁ πρῶτος ποὺ θὰ δείξῃ ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς τὴν ἄπειρη μακροθυμία του, καὶ νὰ τὸ ἔχουν ὡς ὑπόδειγμα ὅσοι θὰ πιστεύουν κατόπιν σʼ αὐτὸν γιὰ νὰ βροῦν τὴν αἰώνιο ζωή» (Α΄ Τιμ. 1, 16). Ὁ Χριστὸς δέχθηκε καὶ τὸν διώκτη Παῦλο, καὶ τὸν ἔσωσε, καὶ τὸν ἔκανε κορυφαῖο ἀπόστολό του. Ἀφοῦ λοιπὸν σώθηκε ὁ μεγάλος ἁμαρτωλός, μποροῦν νὰ σωθοῦν καὶ ὅλοι οἱ ἄλλοι, οἱ μικρότεροι ἁμαρτωλοί.

* * *

Τὰ παιδιὰ στὸ σχολεῖο διδάσκονται, πῶς νὰ λύνουν προβλήματα καὶ ἀσκήσεις. Γιὰ νὰ βρίσκουν τὴ λύσι, χρησιμοποιοῦν τοὺς λεγομένους τύπους. Ὑπάρχουν τύποι στὰ μαθηματικά, τύποι στὴ φυσική, τύποι στὴ χημεία, τύποι… Τί θὰ πῆ τύπος; Τύπος εἶνε ἕνα ὑπόδειγμα, ἕνα πρότυπο λύσεως. Ὅποιος μαθητὴς γνωρίζει τοὺς τύπους, εὔκολα λύνει τὰ προβλήματα καὶ τὶς ἀσκήσεις. Μαθαίνει πρῶτα τοὺς τύπους, τοὺς ἀπομνημονεύει καλά. Κι ἀφοῦ τοὺς ἀποτυπώσῃ στὴ μνήμη του, τοὺς ἔχει ἔπειτα ὡς πρόχειρο βοήθημα, σὰν κλειδί, καὶ μπορεῖ εὔκολα νὰ τοὺς ἐφαρμόζῃ σὲ ἀνάλογες περιπτώσεις. Ἔτσι λύνει κάθε πρόβλημα.
Ὅπως λοιπὸν μὲ τοὺς τύπους λύνονται στὸ σχολεῖο τὰ προβλήματα τῆς παιδείας, κατὰ παρόμοιο τρόπο καὶ στὸ σχολεῖο τοῦ Χριστοῦ λύνεται τὸ μεγαλύτερο πρόβλημα τοῦ κόσμου, τὸ πρόβλημα τῆς σωτηρίας. Ὁ Θεός, γιὰ νὰ μᾶς βοηθήσῃ, ἔχει δώσει ὡρισμένους τύπους, μὲ τοὺς ὁποίους ἀντιμετωπίζονται καὶ οἱ πιὸ δύσκολες περιπτώσεις. Ἐὰν κάποιος γνωρίζῃ αὐτοὺς τοὺς τύπους καὶ τοὺς ἐφαρμόζῃ, ἐὰν δηλαδὴ τοὺς ἀκολουθῆ καὶ τοὺς μιμῆται, βρίσκει τὴ σωτηρία ποὺ ποθεῖ. Τέτοιοι τύποι εἶνε π.χ. ἀπὸ τὴν παλαιὰ διαθήκη ὁ Δαυΐδ, ποὺ ὅταν μετανόησε εἶπε «Ἡμάρτηκα τῶ Κυρίῳ» (Β΄ Βασ. 12, 13). Ἀπὸ τὴν καινὴ διαθήκη εἶνε ὁ ἄσωτος υἱός, ποὺ εἶπε «Πάτερ, ἥμαρτον εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐνώπιόν σου» (Λουκ. 15, 21)˙ ὁ τελώνης, ποὺ εἶπε «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῶ ἁμαρτωλῶ» (Λουκ. 18, 14)˙ ἡ πόρνη γυναίκα, ποὺ ἔπεσε στὰ πόδια τοῦ Χριστοῦ˙ ὁ ληστής, ποὺ εἶπε τὸ «Μνήσθητί μου, Κύριε, ὅταν ἔλθῃς ἐν τῆ βασιλείᾳ σου» (Λουκ. 23, 42)˙ ὁ ἀπόστολος Πέτρος, ποὺ μετανόησε γιὰ τὴν ἄρνησι τοῦ Χριστοῦ καὶ «ἔκλαυσε πικρῶς» (Ματθ. 26, 75). Ὅλοι αὐτοὶ εἶνε τύποι. Καὶ σήμερα εἴδαμε ἄλλον ἕνα σπουδαῖο τύπο. Εἶνε ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὁ ὁποῖος ἀπὸ σκοτάδι ἔγινε φῶς, ἀπὸ διώκτης ἔγινε κῆρυξ, ἀπὸ λύκος ἔγινε πρόβατο, καὶ ὄχι μόνο πρόβατο ἀλλὰ καὶ ποιμένας τῆς Ἐκκλησίας. Προβάλλει ἐμπρὸς στὰ μάτια μας «πρὸς ὑποτύπωσιν», ὡς ὑπόδειγμα, «τῶν μελλόντων πιστεύειν… εἰς ζωὴν αἰώνιον» (ἔ. ἀ).
Ἀγαπητοί μου,
Μάθατε τὸν τύπο; Ἐφαρμόστε τον. Πρῶτα ἐσεῖς οἱ ἴδιοι στὸν ἑαυτό σας, καὶ ἔπειτα στοὺς ἄλλους γύρω σας.

Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Ἐπισκόπου Αὐγουστῖνου Ν. Καντιώτου (Μητροπολίτου πρώην Φλωρίνης) »ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ», σελ. 344-352 (ἕκδοσις Γ΄ 2001).

Ερμηνευτική απόδοση του Αποστόλου από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα

• 15 Ο λόγος που θα πω είναι αξιόπιστος και άξιος να τον δεχθούν όλοι με την ψυχή τους: ότι δηλαδή ο Ιησούς Χριστός ήλθε στον κόσμο να σώσει αμαρτωλούς, από τους οποίους πρώτος είμαι εγώ. 16 Αλλά ακριβώς γι’ αυτό ελεήθηκα, για να δείξει ο Ιησούς Χριστός σε μένα περισσότερο από κάθε άλλον όλη τη μακροθυμία, ώστε να χρησιμεύσω ως υπόδειγμα σε εκείνους που πρόκειται να πιστέψουν σε Αυτόν και να κληρονομήσουν έτσι την αιώνια ζωή. 17 Στον βασιλιά λοιπόν που είναι κύριος των αιώνων και όλων των κτισμάτων που έγιναν μέσα στους αιώνες αυτούς, στον άφθαρτο, αόρατο, ένα και μόνο σοφό Θεό, ας είναι τιμή και δόξα στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.