περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΛΘ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2440

Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου
Τρίτη 25 Ἰανουαρίου 2022
Του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου

Ενα νοητο αστερι

«Χαίροις ἄστρον νοητόν, καταυγάζον τὰ πέρατα, τῇ λαμπρότητι τῶν σοφῶν σου ῥημάτων» (στιχηρ. μικρ. ἑσπ.)

Ἡ Ἐκκλησία, ἀδελφοί μου, ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία εἶνε οὐρανός. Καὶ τὸ πιὸ ἀπέ­ριττο ἐξωκκλήσι, ὅπου ἕνας ἁπλὸς παπᾶς φορεῖ τὸ πετραχήλι καὶ τελεῖ τὴν θεία λειτουργία, μεταβάλλεται σὲ οὐρανό. Στὸν οὐρανὸ τῆς Ἐκκλησίας ἥλιος εἶνε ὁ Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησοῦς Χριστός, ὁ «Ἥλιος τῆς δικαιοσύνης» (ἀπολυτ. Χριστουγ.). Σελήνη, πανσέληνος, εἶνε ἡ Παναγία. Καὶ ἀστέρια εἶνε οἱ ἅγιοι. Σὰν καντηλάκια, σὰν πολυέλεος εἶνε ὁ φυσικὸς οὐρανός· κι ἂν οἱ ἄθεοι γκρεμίσουν τὶς ἐκκλησίες, τὸ ναὸ τοῦ σύμπαντος δὲν μποροῦν νὰ τὸν γκρεμί­σουν.

Ἄστρα τῆς Ἐκκλησίας εἶνε οἱ ἅγιοι μάρ­τυρες, ἀσκηταί, ὁμολογηταί. Καὶ ὅπως μερικὰ ἀστέρια διακρίνονται περισσότερο καὶ λέγον­ται «ἀστέρες πρώτου μεγέθους», ἔτσι καὶ στὸν πνευματικὸ οὐρανὸ τῆς Ἐκκλησίας ὑπάρχουν ἅγιοι ποὺ διακρίνονται· ἀστὴρ πρώτου μεγέ­θους εἶνε λ.χ. ὁ μέγας Ἀθανάσιος (18 Ἰανουαρίου). Καὶ σήμερα ἀνατέλλει ἄλλος ἀστὴρ πρώτου μεγέθους, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνός. Ἕνας ὕμνος του λέει· «Χαῖρε, ἀ­στέ­ρι νοητό, ποὺ φωτίζεις τὰ πέρατα μὲ τὴ λάμψι τῶν σο­φῶν λόγων σου». Περὶ αὐτοῦ θὰ μιλήσουμε συντόμως· διότι οὔτε ἐγὼ οὔτε σεῖς μποροῦ­με νὰ ἀσχοληθοῦμε ἐκτενῶς.

* * *

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος γεννήθηκε, ἀγαπητοί μου, τὸν 4ο αἰῶνα. Ποῦ; Στὴ Μικρὰ Ἀσία, τὴν ἀλησμόνητη, ποὺ εἶνε ἡ κούνια τοῦ Χριστιανισμοῦ. Μέχρι τὸ 1922 εἶχε χιλιάδες ἐκκλη­σίες, μητροπόλεις καὶ μοναστήρια. Τώρα δὲν ὑπάρχει πλέον τίποτα. Γιατί; Μᾶς ξερρίζωσε ὁ Θεὸς γιὰ τὶς ἁμαρτίες ὅλων μας.
Ὁ πατέρας του ἦταν 70% εἰδωλολάτρης καὶ 30% ἰουδαῖος. Ἡ μητέρα του, ἡ Νόνα, ἦ­ταν Χριστιανή. Πῶς δὲν ζήτησε διαζύγιο νὰ χωρίσουν; Ἔκανε ὑπομονὴ καὶ μὲ τὴν προσ­ευχή της τὸν ἔκανε Χριστιανό! Γι᾿ αὐτό, ὅσες γυναῖκες ἔχετε σκληροὺς ἄντρες, μιμηθῆτε τὴ Νόνα. Μὲ τὰ δάκρυά της τὸν ἔκανε ὄχι μό­νο Χριστιανὸ ἀλλὰ καὶ κληρικὸ καὶ ἐ­πίσκοπο!
Ἡ μεγαλύτερη ὅμως χαρὰ τῆς Νόνας ἦταν ὁ υἱός της, ὁ Γρηγόριος, ποὺ ἀπὸ μικρὸς ἔδινε δείγματα τί θὰ γίνῃ. Πέστε μου τί παιχνίδια κάνει τὸ παιδί, νὰ σᾶς πῶ τί θὰ γίνῃ. Ἦ­ταν παι­δὶ ποὺ ῥουφοῦσε τὴ γνῶσι, ἦταν πνεῦ­μα ἀστρα­φτερό. Ὅταν ἔμαθε νὰ γράφῃ, χαι­ρόταν ἡ μα­νούλα του, καὶ τοῦ ἔκανε ἕνα δῶ­ρο· πῆγε καὶ ἀγόρασε ἕνα Εὐαγγέλιο, τὸ χρύ­σωσε, τοῦ τὸ ἔδωσε καὶ τοῦ εἶπε· Νὰ τὸ ἔχῃς πάντα κοντά σου καὶ νὰ τὸ διαβάζῃς. Ἐσεῖς δώσατε στὰ παιδιά σας τὸ Εὐαγγέλιο; Τὸ πρῶ­το πρόβλημά μας εἶνε τὰ παιδιὰ καὶ ἡ ἐκπαίδευσί τους.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ἦταν μεγαλοφυΐα. Οἱ γονεῖς καὶ ἰδίως ἡ μητέρα τὸν ἔστειλαν νὰ σπουδάσῃ στὴ Ναζιανζό, ἐν συνεχείᾳ στὴν Ἀ­λεξάνδρεια, καὶ σὲ ἡλικία 22 ἐτῶν μπῆκε στὸ πλοῖο νὰ πάῃ ἀπὸ τὴν Ἀλεξάνδρεια στὴν Ἀ­θή­να. Στὸ ταξίδι ἐκεῖνο, μεταξὺ ῾Ρόδου καὶ Κρή­της, τὸ πλοῖο κινδύνευσε νὰ ναυαγήσῃ· καὶ ὁ Γρηγόριος ἦταν ἀκόμη ἀβάπτιστος, διότι τότε δὲν εἶχε ἐπικρατήσει ἀκόμη ὁ νηπιοβαπτισμός. Ἔπεσε τότε στὰ γόνατα καὶ παρακα­λοῦσε· κ᾽ ἔκανε τάμα. Τί τάμα; ὄχι ν᾿ ἀνάψῃ κεριὰ καὶ λαμπάδες κ.λπ.· ἔταξε, ἂν ἀξι­ωθῇ νὰ πατήσῃ γερὸς στὴ στεριά, νὰ βαπτισθῇ καὶ ν᾽ ἀφιερω­θῇ πλέον στὸ Θεό, δηλαδὴ νὰ σκέ­πτεται καὶ ν᾽ ἀγαπᾷ καὶ νὰ ὑπηρετῇ διὰ βίου τὸν Κύριο. Ἀλλὰ καὶ ἡ μάνα του, ὅταν γεννήθηκε ὁ Γρη­γόριος, τὸν εἶχε τάξει στὸ Θεό.
Στὴν Ἀθήνα ποὺ ἔφθασε ἦρθε καὶ ὁ φίλος του ὁ μέγας Βασίλειος. Συνδέθηκαν στενά. Ἡ ἀρχαία Ἀθήνα, μὲ τοὺς φιλοσόφους της καὶ τὴ διαφθορά της, δὲν τοὺς ἐπηρέασε. Πολλοὺς δρόμους εἶχε ἡ πόλις, ποὺ ὡδηγοῦσαν σὲ γυμναστήρια, σὲ ἱπποδρόμια, σὲ ἁμαρτω­λὰ σπίτια κ.τ.λ.· οἱ δύο φίλοι δὲν τοὺς γνώρισαν τοὺς δρόμους αὐτούς. Δύο μόνο δρό­μους ἤξεραν, αὐτὸν ποὺ ὡδηγοῦσε στὴ σχο­λὴ καὶ αὐτὸν ποὺ ὡδηγοῦσε στὴν ἐκκλησία.
Τὸν Γρηγόριο, ὅταν εἶδαν τὰ χαρίσματά του, τὸν ἤθελαν νὰ μείνῃ στὴν Ἀθήνα καὶ νὰ γίνῃ καθηγητὴς τῆς ῥητορικῆς. Ἀλλὰ δὲν ἔμεινε. Τὸν τραβοῦσε ὁ τόπος του. Γύρισε στὴν πατρίδα του καὶ ἐκεῖ, στὸν Πόντο, ἔστησε τὸ ἐ­ρημητήριό του μαζὶ μὲ τὸν μέγα Βασίλειο. Με­λετοῦσαν, ἔσκαβαν τὴ γῆ, διάβαζαν τὴ Γραφή.
Κατόπιν ἐπέστρεψε στοὺς γονεῖς. Ἐκεῖ τότε τὸν ἔ­πει­σαν καὶ χειροτονήθηκε ἱερεύς. Μετὰ ξαναγύρισε στὴν ἔρημο. Καὶ τέλος ὁ μέγας Βασίλει­ος μὲ τὴν ἐπίμονή του τὸν ἔκανε ἐπίσκοπο Σασίμων.
Ἀλλὰ τὰ χρόνια ἐκεῖνα στὴν Κωνσταντινού­πολι ἐπικράτησαν οἱ ἀρειανοὶ καὶ κατέλαβαν ὅλους τοὺς ναοὺς τῆς πόλεως ἐκτὸς ἀπὸ ἕ­να, τὸ ναὸ τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας. Οἱ ὀρθόδοξοι τὸν κάλεσαν τότε γιὰ βοήθεια. Ἦρθε λοιπὸν ὁ ἅγιος Γρηγόριος· καὶ ἄρχισε νὰ λαλῇ σὰν ἀηδόνι στὸ μικρὸ ναὸ τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας. Ὅταν ἄ­­νοιξε τὸ στόμα του, ὁ μικρόσωμος αὐ­τὸς ἄν­θρωπος, μαζεύτηκαν καὶ τὸν ἄκουγαν ὅλο καὶ περισσότεροι. Τὸ τραγούδι του ἦταν ὁ Θεός, ὁ ἐν Τριάδι Θεός. Ἀπέδειξε μὲ ἐπιχει­ρήματα γραφικὰ καὶ φιλοσοφικά, ὅτι ὁ Θεὸς εἶ­νε Τριάς. Οἱ ἀρειανοὶ ἐφρύαξαν, δέχθηκε ἐπί­θεσι, ἔπεσαν λιθάρια ἐπάνω του καὶ γλύτωσε κατὰ θαυμαστὸ τρόπο. Κατώρθωσε καὶ ἔκανε ὅλες σχεδὸν τὶς ἐκκλησίες ὀρθόδοξες.
Κατόπιν ἔρχεται ὁ αὐτοκράτωρ, ὁ μέγας Θε­οδόσιος, καὶ τὸν κάνει ἀρχιεπίσκοπο Κωνσταν­τινουπόλεως. Ἀλλὰ δὲν ἔμεινε πολὺ στὸ θρό­νο, οὔτε δύο χρόνια. Τὸν συκοφάντησαν, καὶ ἀ­ηδιασμένος ἀπὸ τὶς δολοπλοκίες παραιτήθηκε καὶ ἔφυγε. Ποῦ πῆγε; Στὴ Ναζιανζὸ πάλι.
Εἶχαν ἐν τῷ μεταξὺ πεθάνει ὅλοι οἱ δικοί του, καὶ ἐκεῖ πέρασε τὰ ἔτη ἐκεῖνα συγγρά­φων ποιήματα, ποὺ ἦταν τὸ κύκνειο ᾆσμα του. Καὶ ὅπως ὁ κύκνος λέει τὸ ὡραιότερο τραγούδι του στὸ τέλος τῆς ζωῆς του, ἔτσι καὶ ὁ Γρηγόριος, ὁ γερο-κύκνος, ἐκεῖ στὴν ἐρημιὰ μακριὰ ἀπὸ τὸν κόσμο, ἄνοιγε τὴ Γραφή, καὶ ἔγραφε ποιήματα, ποὺ φτάνουν τοὺς 10.000 στίχους. Τραγούδησε τὰ πάντα· τὸ Θεό, τὴ δημιουργία, τὸν ἄνθρωπο, τὴ γυναῖκα, τὸ παι­δί, τὴ φύσι, τὴ ζωή…. Μιὰ κιθάρα ἦταν.
Στὶς ἡμέρες μας, ὕστερα ἀπὸ τόσα χρόνια, ἀποφάσισαν ἐπὶ τέλους νὰ βάλουν στὰ σχολεῖα μας καὶ κάτι ἀπὸ τὰ πατερικὰ κείμενα· καὶ με­τέφρασαν ἀποσπάσματα ἀπὸ τὰ συγγράμμα­­τα αὐτά. Ἀλλὰ μετὰ κάποιος «διάβολος» κα­τώρθωσε μὲ εἰσήγησί του στὴν κυβέρνησι νὰ τὰ βγάλῃ πάλι ἔξω. Θυμᾶμαι, ὅταν ἤμουν μικρός, εἴχαμε στὸ νησί μας ἕνα τσοπᾶνο, ποὺ εἶχε διδαχθῆ στὸ σχολεῖο καὶ εἶχε ἀποστηθί­σει λόγους τῶν ἁγίων πατέρων· τοῦ ἔδιναν λοιπὸν ἕνα ποτηράκι κρασὶ καὶ τοῦ ἔλεγαν· Πές μας, μπαρμπα-Γιῶργο, ἕνα λόγο τοῦ Χρυσοστόμου. Καὶ ἄρχιζε αὐτὸς καὶ ἔλεγε ἀπὸ στήθους ὁλόκληρο τὸν λόγον εἰς Εὐτρόπιον!
Τὰ ὡραιότερα τραγούδια τοῦ Γρηγορίου ξέ­ρετε ποιά εἶνε; Εἶνε πολλοὶ ὕμνοι ποὺ ἀ­κοῦ­με, ὅπως π.χ. τὸ «Χριστὸς γεννᾶ­ται…» ποὺ λέμε τὰ Χριστούγεννα. Οἱ ὑμνογράφοι, ὅπως ὁ Κοσμᾶς ὁ μελῳδός, ἔχουν βάλει στοὺς ὕμνους αὐτούσιες φράσεις ἀπὸ λόγους του.
Ἔτσι, τέλος, μιὰ νύχτα ὁ ἅγιος Γρηγόριος παρέδωσε τὴν ψυχή του στὸ Θεό.

* * *

Ἕνα πρᾶγα κρατῆστε στὸ μυαλό σας, ἀγαπητοί μου. Σεῖς δὲν εἶστε οὔτε κληρικοὶ οὔτε θεολόγοι· εἶστε οἰκογενειάρχαι. Κρατῆστε, ἰδί­ως οἱ γυναῖ­κες καὶ οἱ νέες ποὺ θὰ κάνουν οἰ­κογένεια, κρατῆστε τὸ ὄνομα τῆς Νόνας. Ἂν δὲν ὑπῆρχε Νόνα, δὲν θὰ εἴχαμε Γρηγόριον. Ἂν αὐτὴ δὲν προσευχόταν, δὲν τὸν δίδασκε, δὲν θὰ γινόταν αὐτὸς ποὺ ἔγινε.
Ὑπάρχουν καὶ σήμερα παιδιὰ σὰν τὸν Γρη­γόριο, ἀγγελούδια, ἀλλὰ τὰ καταστρέφουν οἱ μανάδες, οἱ γονεῖς. Ὅταν ἤμουν στὴ Βέροια εἶχα στὸ κατη­χητικὸ ἕνα παιδάκι, ποὺ εἶχε με­γάλο ζῆλο· μὲ ζάλιζε μὲ τὶς ἐρωτήσεις του. Καὶ σκεπτόμουν· Ἂν κρατηθῇ αὐτὸ τὸ παιδί, τί μπο­ρεῖ νὰ γίνῃ μιὰ μέρα γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας! Ὅμως, μετὰ ἀπὸ 4 – 5 μαθήματα τὸ Γιῶργο τὸν ἔχασα. Τὸν ἀναζητοῦσα. Τὸν εἶδα στὸ δρόμο, ἀλλὰ μὲ ἀπέ­φευγε. Τὸν ρωτῶ· –Γιατί σταμά­τησες νὰ ἔρχεσαι; –Ὁ πατέρας μου, λέει, μοῦ ἀ­παγόρευσε. «Ἂν ξαναπᾷς στὸ κατηχητικό, θὰ σὲ σκοτώσω», μοῦ εἶπε… Τὸ παιδάκι αὐτὸ χά­θηκε ἐξ αἰτίας τοῦ ἀθέου πατέρα του. Πῶς λοι­πὸν νὰ βγοῦν σήμερα τέτοιοι ἄνθρωποι, ὅταν τὸ παιδὶ τὸ φαρμακώνουν;
Μανάδες, προσπαθῆστε νὰ φυτεύσετε τὴν πίστι στὴν καρδιὰ τῶν παιδιῶν σας. Δῶστε μας δασκάλους, ἀξιωματικούς, γεωργούς, τεχνῖ­τες, προπαντὸς ἐδῶ στὴ Φλώρινα δῶστε μας ἕναν ἱερέα, ἕνα θεολόγο. Εἶμαι γέρος ἄνθρωπος, μὲ περιμένουν τὰ κυπαρίσσια· θὰ εἶμαι εὐτυχὴς ἂν κάποιο ἀπὸ αὐτὰ τὰ παιδιὰ ποὺ εἶνε μπροστά μας γίνῃ ἱερεὺς ἢ καὶ ἐπίσκοπος. Θέλεις, μάνα, χαρὰ μεγαλύτερη ἀπ᾽ αὐτήν;
Ὦ Γρηγόριε, ὦ Νόνα, ὦ Τρεῖς Ἱεράρχαι, προσεύχεσθε νὰ βροῦμε ἔλεος ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης (τὸν παλαιό) τὸ Σάββατο 24-1-1970 ἑσπέρας, μὲ νέο τώρα τίτλο. Περιληπτικὴ καταγραφὴ ἐξ ἀκροάσεως ῥαδιοφωνικῆς μεταδόσεως 23-1-2006, σελιδοποίησις 22-12-2021.