ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΟΦΑΓΟΥ[:Ματθ. 6, 14-21]
Πνευματικά θησαυρίσματα από ομιλίες του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου

H ΩΦΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ

Πολλοί χριστιανοί, αγνοώντας τη μεγάλη ωφέλεια της νηστείας, την τηρούν με δυσφορία ή και την αθετούν. Και όμως, τη νηστεία πρέπει να τη δεχόμαστε με χαρά, όχι με βαρυγκώμια ή φόβο. Γιατί δεν είναι σε εμάς φοβερή, αλλά στους δαίμονες. Φέρτε την μπροστά σε έναν δαιμονισμένο, και θα παγώσει από τον φόβο, θα μείνει ακίνητος σαν πέτρα, θα δεθεί με δεσμά αόρατα, όταν μάλιστα δει να τη συνοδεύει η αδελφή της και αχώριστη συντρόφισσά της, η προσευχή. Γι’ αυτό και ο Χριστός είπε: «Τοῦτο δὲ τὸ γένος οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστείᾳ

(:αυτό όμως το είδος των δαιμόνων δεν βγαίνει από τον άνθρωπο που έχει καταληφθεί από αυτό, παρά μόνο με προσευχή που συνοδεύεται και με νηστεία, ώστε η προσευχή να γίνεται με διάνοια όσο δυνατόν ελαφρότερη και περισσότερο προσηλωμένη στο Θεό»[Ματθ.17,21].
Αφού, λοιπόν, η νηστεία διώχνει μακριά τους εχθρούς της σωτηρίας μας και είναι τόσο φοβερή στους δυνάστες της ζωής μας, πρέπει να την αγαπάμε και όχι να τη φοβόμαστε. Αν πρέπει κάτι να φοβόμαστε, αυτό είναι η πολυφαγία, προπαντός όταν συνδυάζεται με τη μέθη· γιατί αυτή μας δένει πισθάγκωνα και μας σκλαβώνει στα τυραννικά πάθη, ενώ η νηστεία, απεναντίας, μας απαλλάσσει από την τυραννία των παθών και μας χαρίζει την πνευματική ελευθερία. Όταν, λοιπόν και εναντίον των εχθρών μας πολεμάει και από τη δουλεία μάς λυτρώνει και στην ελευθερία μάς ξαναφέρνει, ποιαν άλλη απόδειξη της αγάπης της χρειαζόμαστε;
Δεν είναι μόνο οι μοναχοί που έχουν σε όλη τους την ισάγγελη ζωή σύντροφο τη νηστεία, μα και πολλοί κοσμικοί χριστιανοί, που με τα φτερά της έχουν ανέβει κι αυτοί σε ύψη ουράνιας φιλοσοφίας.
Σας θυμίζω πως οι δύο κορυφαίοι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, ο Μωυσής και ο Ηλίας, μολονότι και από άλλες αρετές είχαν πολλή παρρησία στον Θεό, όποτε ήθελαν να μιλήσουν μαζί Του, στη νηστεία κατέφευγαν. Αυτή τους οδηγούσε κοντά στον Κύριο. Μα και πολύ πιο πριν, στις αρχές της Δημιουργίας, όταν ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο, αμέσως τον παρέδωσε στα χέρια της νηστείας, αναθέτοντας σε αυτήν, σαν σε φιλόστοργη μητέρα και άριστη δασκάλα, να φροντίσει για τη σωτηρία του. Γιατί το «ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φαγῇ, ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ(:από τους καρπούς όλων των δέντρων του παραδείσου να τρώτε ελεύθερα, από τους καρπούς όμως του δέντρου της γνώσεως του καλού και του κακού να μη φάτε)»[Γέν.2,16-17],δεν ήταν παρά εντολή νηστείας. Κι αν στον παράδεισο ήταν αναγκαία η νηστεία, πολύ περισσότερο μετά έξω από τον παράδεισο. Αν πριν από το πλήγωμα ήταν φάρμακο χρήσιμο, πολύ περισσότερο μετά το πλήγωμα. Αν πριν ανάψει ο πόλεμος των επιθυμιών και των δαιμόνων ήταν όπλο απαραίτητο, πολύ περισσότερο μετά το ξέσπασμα του πολέμου. Αν είχε ακούσει αυτή τη φωνή ο Αδάμ, δε θα άκουγε την άλλη, που του είπε: «Γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ(:χώμα είναι το σώμα σου και στο χώμα θα καταλήξεις)»[Γέν.3,19]. Επειδή όμως δεν υπάκουσε, γι’ αυτό ακολούθησαν θάνατος και φροντίδες και πόνοι και λύπες και ζωή βαρύτερη από κάθε θάνατο.
Είδατε πως ο Θεός αγανακτεί, όταν η νηστεία περιφρονείται; Μάθετε τώρα και πώς ευφραίνεται, όταν αυτή τιμάται. Τον θάνατο επέβαλε όταν η νηστεία περιφρονήθηκε, τον θάνατο ανακάλεσε, όταν αυτή τιμήθηκε. Από ποιους; Από τους Νινευίτες.
«Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου (:και μίλησε ο Κύριος)», λέει η Αγία Γραφή, «πρὸς Ἰωνᾶν τὸν τοῦ Ἀμαθὶ λέγων· ἀνάστηθι καὶ πορεύθητι εἰς Νινευὴ τὴν πόλιν τὴν μεγάλην καὶ κήρυξον ἐν αὐτῇ, ὅτι ἀνέβη ἡ κραυγὴ τῆς κακίας αὐτῆς πρός με (:στον Ιωνά, τον γιο του Αμαθί, και του είπε: ‘’Σήκω και πήγαινε στη Νινευί, την πόλη τη μεγάλη’’)»[Ιων.1,1].Ο Θεός τόνισε το μέγεθος της πόλης για να συγκινήσει τον προφήτη, επειδή γνώριζε τη μελλοντική φυγή του. Πάντως, μετά την παρακοή του και τη γνωστή περιπέτειά του με το θαλάσσιο κήτος που τον κατάπιε και μέσα στο οποίο παρέμεινε ζωντανός για τρεις μέρες (βλ. Ιων.1,3 έως 2,11), ο Ιωνάς πήγε επιτέλους στη Νινευί και έφερε στους κατοίκους της το θεϊκό μήνυμα της καταστροφής τους: «ἔτι τρεῖς ἡμέραι καὶ Νινευὴ καταστραφήσεται(: ακόμα τρεις μέρες και η Νινευί θα καταστραφεί)»[Ιων. 3,4]. Σαν το άκουσαν εκείνοι, δεν έδειξαν δυσπιστία ή αδιαφορία. Γρήγορα κατέφυγαν στη νηστεία όλοι, άνδρες, γυναίκες, κύριοι, δούλοι, άρχοντες, λαός, παιδιά, γέροι. Νηστεία επέβαλαν ακόμα και στα δίχως νοημοσύνη ζώα. Και μαζί με τη νηστεία, παντού πένθιμα ρούχα, παντού κλάμα, παντού προσευχή, παντού μετάνοια. Βλέπετε γιατί είπα πριν ότι την πολυφαγία και τη μέθη πρέπει να φοβόμαστε, όχι τη νηστεία; Γιατί η μέθη και η πολυφαγία παραλίγο να καταστρέψουν την πόλη, ενώ η νηστεία την έσωσε από την καταστροφή.
Ο προφήτης Δανιήλ, επίσης, μπήκε στο λάκκο των λιονταριών μαζί με τη νηστεία, και γι΄αυτό βγήκε σώος, σαν να είχε ριχτεί σε μαντρί προβάτων(Δαν. 6,16-23). Μα και οι Τρεις Παίδες με τη νηστεία μπήκαν στο καμίνι, γι’ αυτό βγήκαν από εκεί με τα σώματά τους ακέραια και πιο λαμπρά(Δαν. 3,19-27). Αν η φωτιά εκείνη ήταν αληθινή, πώς δεν έκανε ό,τι κάνει η φωτιά; Αν τα σώματα εκείνα ήταν αληθινά, πώς δεν έπαθαν ό,τι παθαίνουν τα σώματα; Πώς; Ρώτησε τη νηστεία. Αυτή θα σου δώσει την απάντηση. Αυτή θα σου λύσει το αίνιγμα. Γιατί, πραγματικά, αίνιγμα ήταν το να παλεύουν σώματα με τη φωτιά και να νικούν τα σώματα. Βλέπεις παράδοξη πάλη; Βλέπεις ακόμα πιο παράδοξη νίκη; Θαύμασε τη νηστεία και δέξου την με ανοιχτή την αγκαλιά. Γιατί όταν και από τη φωτιά σώζει και από τα λιοντάρια φυλάει και τους δαίμονες απομακρύνει και θεϊκή απόφαση ακυρώνει και τη μανία των παθών καταστέλλει και στην ελευθερία μας ξαναφέρνει και τους λογισμούς μας γαληνεύει, όταν τόσα αγαθά έχει στα χέρια της, δεν είναι τρέλα να την αποφεύγουμε και να τη φοβόμαστε;
«Τη φοβόμαστε», θα πεις, «γιατί φθείρει και εξασθενίζει το σώμα». Θα μπορούσα να σου απαντήσω, ότι όσο ο εξωτερικός άνθρωπος, δηλαδή το σώμα, φθείρεται, τόσο ο εσωτερικός, δηλαδή η ψυχή, μέρα με την μέρα ανανεώνεται[πρβλ. Β΄Κορ.4,16: «Διὸ οὐκ ἐκκακοῦμεν, ἀλλ᾿ εἰ καὶ ὁ ἔξω ἡμῶν ἄνθρωπος διαφθείρεται, ἀλλ᾿ ὁ ἔσωθεν ἀνακαινοῦται ἡμέρᾳ καὶ ἡμέρᾳ(:κι επειδή γνωρίζουμε ότι όλα τα δυσάρεστα που μας συμβαίνουν καταλήγουν στην ευχαριστία και στη δόξα του Θεού, γι’αυτό δεν χάνουμε το θάρρος μας, αλλά κι αν ο εξωτερικός μας άνθρωπος, δηλαδή το σώμα μας, φθείρεται από τις θλίψεις και τους κινδύνους αυτούς, ο εσωτερικός μας όμως άνθρωπος, δηλαδή η ψυχή μας, γίνεται νεότερη μέρα με τη μέρα)»].Από το άλλο μέρος, όμως, αν θελήσεις να εξετάσεις καλά το πράγμα, θα διαπιστώσεις πως η νηστεία περιφρουρεί και τη σωματική υγεία. Κι αν δεν πιστεύεις στα λόγια μου, ρώτησε τους γιατρούς, και καλύτερα θα σου τα πουν αυτοί, που ονομάζουν την ολιγοφαγία «μητέρα της υγείας», ενώ, απεναντίας, λένε πως από την πολυφαγία προέρχονται πάρα πολλές αρρώστιες, οι οποίες, σαν αυλάκια νερού που πηγάζουν από μολυσμένη πηγή, καταστρέφουν το σώμα.
Ας μη φοβόμαστε, λοιπόν, τη νηστεία, που από τόσα κακά μας απαλλάσσει. Αυτό δεν το λέω χωρίς λόγο. Βλέπω πολλούς ανθρώπους να ρίχνονται ασυγκράτητοι στο φαγητό και το πιοτό τόσο πριν, όσο και μετά τη νηστεία, καταστρέφοντας την ωφέλειά της. Έτσι, δηλαδή, γίνεται στην ψυχή μας ό,τι και σε ένα άρρωστο σώμα, που, μόλις αρχίσει να συνέρχεται και κάνει να σηκωθεί από το κρεβάτι, του δίνει κάποιος μια δυνατή κλωτσιά και το ρίχνει κάτω χειρότερα. Κάτι τέτοιο, λοιπόν, γίνεται και στην ψυχή μας, όταν πριν ή μετά τη νηστεία επισκιάσουμε τη νηφαλιότητα, που χαρίζει αυτή, με τον σκοτισμό, που φέρνει η κραιπάλη.
Αλλά και όταν νηστεύουμε, δεν φτάνει η αποχή από ορισμένες τροφές, για να ωφεληθούμε ψυχικά. Υπάρχει κίνδυνος, τηρώντας τις νηστείες της Εκκλησίας, να μην κερδίσουμε τίποτα. Πώς; Όταν μένουμε μακριά από τα φαγητά, δεν μένουμε όμως μακριά από την αμαρτία· όταν δεν τρώμε κρέατα, τρώμε όμως το βιος των φτωχών· όταν δεν μεθάμε με κρασί, μεθάμε όμως από την πονηρή επιθυμία· όταν περνάμε τη μέρα νηστικοί, βλέποντας όμως αισχρά θεάματα. Έτσι η νηστεία μας είναι ανώφελη. Γι’ αυτό ας τη συνδυάσουμε με τον πόλεμο εναντίον των παθών, με την εγκράτεια από κάθε αμάρτημα, με την προσευχή και τον πνευματικό αγώνα. Έτσι μόνο θα έχει καρπούς και θα είναι μια θυσία ευάρεστη στον Θεό.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:
Θέματα ζωής(από τις ομιλίες του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου), τόμος Β΄, θέμα: Μίσος και έχθρα, Ιερά Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 2010, σελ. 200-204.
Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm