Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ

ΓΙΑ ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

ΚΑΙ ΤΗ ΜΕΓΙΣΤΗ ΩΦΕΛΕΙΑ ΤΩΝ ΚΕΚΟΙΜΗΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΓΑΘΟΕΡΓΙΕΣ

Πες μου, σε παρακαλώ, εάν, ενώ καθόμαστε, έστελνε ο βασιλιάς κάποιον και μας καλούσε στα ανάκτορα, έπρεπε να κλαίμε και να θρηνούμε; Άγγελοι εμφανίζονται απεσταλμένοι από τον ουρανό και από εκεί ερχόμενοι, άγγελοι σταλμένοι από αυτόν τον βασιλέα για να καλέσουν τον συνδούλο τους, και εσύ κλαίς; Δεν γνωρίζεις πόσο σπουδαίο μυστήριο είναι εκείνο που γίνεται, πόσο φρικτό και φοβερό, και που αξίζει πράγματι ύμνους και χαρές;
Θέλεις να μάθεις για να γνωρίζεις ότι δεν είναι καιρός για δάκρυα; Ο θάνατος είναι μέγιστο μυστήριο της σοφίας του Θεού· διότι σαν να αφήνει κάποια κατοικία, προχωράει η ψυχή βιαστική προς τον Κύριό της, κι εσύ πενθείς; Λοιπόν έπρεπε αυτό να κάνει κανένας και όταν γεννιέται το παιδί· καθόσον και ο θάνατος είναι γέννηση ανώτερη από εκείνο· διότι η ψυχή προχωρεί σε άλλο φως, απολύεται σαν από φυλακή, εξέρχεται σαν από αγώνα.

«Ναι», απαντάει ίσως κάποιος, «για μεν τους αγαθούς καλά τα λέγεις αυτά». Και ποια σημασία έχει αυτό για σένα, άνθρωπε; Διότι εσύ ούτε για τους αγαθούς το κάνεις αυτό. Πες μου, λοιπόν, για ποιο πράγμα θα μπορούσες να κατακρίνεις τον νεοφώτιστο; Διότι και εκείνος σε αυτή την κατάσταση βρίσκεται. Γιατί λοιπόν πενθείς τον νεκρό; Δεν γνωρίζεις ότι όπως ο καθαρός ήλιος ανέρχεται, έτσι και η ψυχή αφού εγκαταλείψει το σώμα με καθαρή συνείδηση λάμπει με φαιδρότητα; Δεν είναι δυνατό να δεις βασιλιά με τόση σιγή να εισέρχεται στην πόλη, με όση ψυχή να εγκαταλείπει το σώμα και να απέρχεται με τους αγγέλους.
Σκέψου ποια είναι η ψυχή, από ποια έκπληξη καταλαμβάνεται, από ποιο θαυμασμό και από ποια ευχαρίστηση. Τι πενθείς; Πες μου· μήπως το κάνεις αυτό μόνο για τους αμαρτωλούς; Μακάρι αυτό να ήταν και δεν θα εμπόδιζα τα πένθη· μακάρι να ήταν τέτοιος ο σκοπός· ο θρήνος αυτός είναι ο αποστολικός θρήνος, αυτός είναι δεσποτικός· διότι και ο Ιησούς έκλαψε την Ιερουσαλήμ. Θα ήθελα με αυτό τον τρόπο να χωρίζονται τα πένθη. Όταν όμως ανακαλούμενος στην ηρεμία επικαλείσαι λόγους και συνήθεια και φροντίδα για τον νεκρό , δεν πενθείς γι΄ αυτό αλλά προσποιείσαι.
Πένθησε, στέναξε για τον αμαρτωλό και εγώ θα χύσω δάκρυα, και εγώ θα δακρύσω πολύ περισσότερο από εσένα, όσο ο αμαρτωλός είναι υπεύθυνος για μεγαλύτερη τιμωρία. Και εγώ θα θρηνήσω για τέτοιο σκοπό. Δεν πρέπει μάλιστα εσύ μόνο να θρηνείς τον αμαρτωλό, αλλά και όλη η πόλη και όλοι εκείνοι που τον συναντούν στο δρόμο, όπως ακριβώς συμβαίνει με εκείνους που οδηγούνται για θάνατο· διότι πράγματι ο θάνατος αυτός των αμαρτωλών είναι κακός. Αυτός ο θρήνος για τον αμετανόητο αμαρτωλό είναι δείγμα φιλοσοφίας και παρέχει πολλή διδασκαλία, εκείνος όμως είναι δείγμα μικροψυχίας. Εάν θρηνούσαμε όλοι αυτό τον θρήνο, θα κατορθώναμε να διορθώσουμε αυτούς όσο ακόμη ζούσαν. Όπως ακριβώς λοιπόν αν μπορούσες να κατασκευάσεις φάρμακα που θα εμπόδιζαν το θάνατο εκείνο τον σωματικό, θα εμπόδιζες να γίνει αυτό και για εσένα και για εκείνον.
Τώρα όμως είναι αίνιγμα εκείνο που γίνεται· ενώ έχουμε την δύναμη να μην επιτρέψουμε να συμβεί αυτός ο παντοτινός ο θάνατος, τον αφήνουμε να συμβεί, πενθούμε. Πράγματι θα είναι άξιοι θρήνων οι αμαρτωλοί και αμετανόητοι όταν θα σταθούν μπροστά στο βήμα του Χριστού! Ποια λόγια θα ακούσουν; Ποιες τιμωρίες θα υποστούν; Άσκοπα έζησαν αυτοί· ή μάλλον όχι άσκοπα, αλλά και για κακό. Και γι΄ αυτούς είναι ευκαιρία να πούμε: «καλὸν ἦν αὐτῷ εἰ οὐκ ἐγεννήθη ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος (:Θα ήταν καλύτερα για τον άνθρωπο αυτόν να μην είχε γεννηθεί)»[:Ματθ. 26,24· τα λόγια του Ιησού για τον Ιούδα]. Διότι πες μου ποιο το όφελος να δαπανήσουν τόσο χρόνο για το κακό του κεφαλιού τους; Γιατί αν απλά και μόνο άσκοπα και όχι επιβαρυντικά για την ψυχή, ξοδευόταν ο χρόνος, δεν θα ήταν τόσο μεγάλη η ζημιά.
Πες μου αν κάποιος, που έγινε μισθωτός για είκοσι χρόνια, συνέβαινε να καταπονηθεί άσκοπα, δεν θα κλάψει και θα θρηνήσει και δεν θα θεωρηθεί ότι είναι ελεεινότερος από όλους; Και ο αμαρτωλός σε όλη την ζωή του καταπονήθηκε άσκοπα, και ούτε μια μέρα έζησε για τον εαυτό του, αλλά για την τρυφή, την ασέλγεια, την πλεονεξία, την αμαρτία, τον διάβολο.
Αυτόν λοιπόν δεν θα τον θρηνήσουμε, πες μου, δεν θα προσπαθήσουμε να τον αρπάξουμε μέσα από τους κινδύνους; Διότι είναι δυνατό, είναι δυνατό αν θέλουμε, να γίνει ελαφριά η τιμωρία σε αυτόν. Αν λοιπόν κάνουμε συνεχείς προσευχές υπέρ αυτού, αν δίνουμε ελεημοσύνη, και αν ακόμα εκείνος είναι ανάξιος, ο Θεός θα δείξει το έλεος Του σε αυτόν. Αν για χάρη του Παύλου διέσωσε άλλους και για χάρη άλλων δείχνει ευσπλαχνία για άλλους, πώς δεν θα κάνει το ίδιο και για εμάς; Από τα χρήματα εκείνου, από τα δικά σου, από όπου θέλεις, βοήθησε· πρόσφερε λάδι, και πόσο μάλλον πρόσφερε νερό. Δεν έχει δικές του ελεημοσύνες να επιδείξει; Ας είναι συγγενικές. Δεν έχει να παρουσιάσει τις δικές του ελεημοσύνες; Ας δείξει εκείνες που έγιναν γι΄ αυτόν. Έτσι η σύζυγος του με θάρρος θα παρακαλέσει τον Θεό γι’ αυτόν, εφόσον κατέθεσε λύτρο γι’ αυτόν. Όσων περισσότερων αμαρτημάτων είναι υπεύθυνος, τόσο μεγαλύτερη ανάγκη από ελεημοσύνη υπάρχει γι’ αυτόν. Όχι μόνο αυτό, αλλά διότι τώρα η ελεημοσύνη δεν έχει την ίδια δύναμη, αλλά πολύ μικρότερη· διότι δεν είναι το ίδιο πράγμα, να κάνει κάποιος ελεημοσύνη αυτός ο ίδιος και να κάνει αυτήν άλλος υπέρ αυτού. Όσο λοιπόν μικρότερη είναι αυτή, τόσο μεγαλύτερη κατά ποσό ας την προσφέρουμε.
Ας μην ασχολούμαστε με διακοσμήσεις τάφων και με εντάφια. Προστάτεψε τις χήρες· αυτό είναι το σπουδαιότερο εντάφιο. Πες το όνομα του κεκοιμημένου· ζήτησε να κάνουν όλες τις δεήσεις και τις ικεσίες υπέρ αυτού· αυτό θα εξευμενίσει τον Θεό, αν και δεν έγινε από αυτόν τον ίδιο τον νεκρό η ελεημοσύνη, άλλος γίνεται αίτιος ελεημοσύνης γι’ αυτόν.
Και αυτό είναι νόμος της φιλανθρωπίας του Θεού. Χήρες που στέκονται γύρω και που κλαίνε, όχι μόνο από τον παρόντα αλλά και από τον μέλλοντα θάνατο μπορούν να διασώσουν κάποιον. Πολλοί άνθρωποι ωφελήθηκαν από τις ελεημοσύνες που έγιναν από άλλους. Διότι αν και όχι τελείως, όμως βρήκαν κάποια παρηγοριά· διότι αν δεν συμβαίνει αυτό, πώς σώζονται τα παιδιά; Αν και αυτά βέβαια τίποτε δεν συνεισφέρουν, αλλά οι γονείς συνεισφέρουν το παν· και στις γυναίκες πολλές φορές χαρίστηκαν παιδιά, που δεν πρόσφεραν αυτά τίποτε. Πολλούς δρόμους μάς έχει δώσει ο Θεός για την σωτηρία μας, μόνο να μην αμελούμε.
«Τι λοιπόν», αντιτάσσει ίσως κάποιος, «μπορεί να προσφέρει κάποιος αν είναι φτωχός;» Πάλι θα πω, το μέγεθος της ελεημοσύνης δεν κρίνεται μόνο από το ποσό εκείνων, που προσφέρονται, αλλά και από την διάθεση. Μόνο μην δώσεις λιγότερα από εκείνα που μπορείς να προσφέρεις, και τον παν εκπλήρωσες. «Τι λοιπόν», ίσως αναρωτιέται κάποιος άλλος, «κι αν κάποιος είναι έρημος και ξένος και δεν έχει κανένα;» Αλλά γιατί δεν έχει κανένα; Πες μου. Γι’ αυτό ακριβώς τιμωρείται, επειδή δεν έχει κανένα τόσο φίλο, τόσο ενάρετο. Αυτό λοιπόν να γίνεται, και αν οι ίδιοι δεν είμαστε ενάρετοι, να φροντίζουμε να έχουμε συντρόφους και φίλους ενάρετους, και γυναίκα και υιό, ώστε να ωφεληθούμε κάτι και από αυτούς· μικρή μεν ωφέλεια, είναι όμως είναι ωφέλεια. Αν φροντίσεις να αποκτήσεις σύζυγο γυναίκα όχι πλούσια, αλλά ευλαβή, θα απολαύσεις αυτήν την παρηγοριά. Όμοια αν φροντίσεις να αφήσεις όχι πλούσιο υιό, αλλά ευλαβή, και κόρη σεμνή, και τότε θα απολαύσεις αυτήν την παρηγοριά. Αν φροντίσεις γι’ αυτά, και εσύ ο ίδιος θα γίνεις ενάρετος. Και αυτό αποτελεί μέρος της αρετής, το να εκλέγεις δηλαδή ενάρετους, και φίλους και γυναίκα και παιδιά.
Δεν γίνονται άσκοπα οι προσφορές γι’ αυτούς που πέθαναν, ούτε οι ικεσίες, ούτε οι ελεημοσύνες· όλα αυτά το Πνεύμα τα διέταξε, θέλοντας να ωφελούμαστε εμείς μεταξύ μας. Διότι πρόσεχε: ωφελείται εκείνος με την βοήθειά σου, ωφελείσαι εσύ εξαιτίας εκείνου· περιφρόνησες τα χρήματα αφού αποφάσισες να επιτελέσεις κάτι το σπουδαίο· και εσύ έγινες αίτιος της σωτηρίας αυτού, και εκείνος για σένα έγινε αίτιος ελεημοσύνης. Να μην αμφιβάλλεις ότι θα αποκομίσεις κάποια ωφέλεια.
Δεν αναφωνεί άσκοπα ο διάκονος: «ὑπέρ τῶν ἐν Χριστῷ κεκοιμημένων καί τῶν τας μνείας ὑπέρ αὐτῶν ἐπιτελουμένων(:υπέρ εκείνων που έχουν κοιμηθεί εν Χριστώ και υπέρ εκείνων που κάνουν μνημόσυνο γι΄αυτούς)»· δεν είναι ο διάκονος εκείνος που αναφωνεί αυτά, αλλά το Πνεύμα το άγιο· και αυτό εγώ το λέω χάρισμα. Τι λες; Στα χέρια Του είναι η θυσία και όλα βρίσκονται γύρω Του τακτοποιημένα· παραβρίσκονται άγγελοι, αρχάγγελοι, παραβρίσκεται ο Υιός του Θεού· με τόση φρίκη στέκονται όλοι· παραστέκονται εκεί ψάλλοντας, ενώ όλοι σιγούν, και νομίζεις ότι τυχαία γίνονται όλα τα τελούμενα; Λοιπόν και τα άλλα γίνονται τυχαία και τα υπέρ της εκκλησίας, και τα υπέρ των ιερέων προσφερόμενα, και τα υπέρ του πληρώματος της εκκλησίας; Μακριά μια τέτοια σκέψη, αλλά όλα γίνονται με πίστη.
Τι νομίζεις ότι είναι η υπέρ των μαρτύρων προσφορά, η επίκλησή τους κατά την ώρα εκείνη; Και αν είναι μάρτυρες, και αν είναι υπέρ των μαρτύρων, είναι μεγάλη τιμή να κληθούν ονομαστικά, όταν ο Κύριος είναι παρών και επιτελείται ο θάνατος Εκείνου, όταν τελείται η φρικτή θυσία, όταν τελούνται τα ανέκφραστα μυστήρια. Διότι όπως όταν κάθεται ο βασιλιάς, όσα θέλει κανένας τα επιτελεί, όταν όμως σηκωθεί, όσα και αν λέει άσκοπα τα λέει, έτσι και τότε, ενόσο τελούνται τα μυστήρια, είναι μέγιστη τιμή για όλους να αξιωθούν να μνημονευθούν. Διότι πρόσεχε: αναγγέλλεται τότε το φρικτό μυστήριο, ότι ο Θεός έδωσε τον εαυτό Του για την σωτηρία της οικουμένης· με το θαύμα αυτό ευκαιριακά μνημονεύει σε αυτόν και εκείνους που έχουν αμαρτήσει.
Διότι όπως όταν εορτάζονται τα επινίκια των βασιλέων, τότε επευφημούνται μεν και όσοι συμμετείχαν στην νίκη, με την ευκαιρία μάλιστα αυτή αποφυλακίζονται και όσοι βρίσκονται στην φυλακή· όταν όμως περάσει η ευκαιρία, εκείνος που δεν επωφελήθηκε από αυτήν την ευκαιρία δεν επωφελείται πλέον τίποτε, έτσι λοιπόν και εδώ, αυτός ο καιρός, είναι καιρός των επινικίων. Διότι λέει «δοκιμαζέτω δὲ ἄνθρωπος ἑαυτόν, καὶ οὕτως ἐκ τοῦ ἄρτου ἐσθιέτω καὶ ἐκ τοῦ ποτηρίου πινέτω (:ας εξετάζει λοιπόν κάθε άνθρωπος με προσοχή τον εαυτό του και αφού προετοιμαστεί με την εξέταση αυτή, τότε ας τρώει από τον καθαγιασμένο άρτο και ας πίνει από το καθαγιασμένο ποτήριο)»[Α΄ Κορ. 11,28]. Ας μην προσερχόμαστε λοιπόν τυπικά και ούτε να νομίζουμε ότι αυτά τελούνται τυχαία. Άλλωστε ενθυμούμαστε τους μάρτυρες, και πιστεύουμε αυτό, ότι δεν πέθανε ο Κύριος· και αυτό είναι απόδειξη ότι ο θάνατος έχει καταπατηθεί, ότι ο Ίδιος έγινε νεκρός.
Γνωρίζοντας αυτά ας επινοούμε όσες μπορούμε παρηγορίες γι΄ αυτούς που πέθαναν, αντί για δάκρυα, αντί για θρήνους και μνημεία, τις ελεημοσύνες, τι ευχές, τις προσφορές, για να επιτύχουμε και εκείνοι και εμείς τα αγαθά που έχει υποσχεθεί, με την χάρη και φιλανθρωπία του Μονογενή Υιού, μαζί με το οποίο στον Πατέρα, συγχρόνως και στο άγιο Πνεύμα, ανήκει η δόξα, η δύναμη και η τιμή, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-acta apostolorum.pdf
Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στις Πράξεις των Αποστόλων, ομιλία ΚΑ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1983, τόμος 15, σελίδες 615-623.
Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016
http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm