Περίοδος Δ΄ – Ἔτος ΛΘ΄
Φλώρινα – ἀριθμ. φύλλου 2513
Ομιλία του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστινου Καντιωτου

Τῶν Παμμεγίστων Ταξιαρχῶν
Τρίτη 8 Νοεμβρίου 2022

«Μπηκαν αγγελοι στην πoλι»!

8 Νοεμβρίου, ἀγαπητοί μου! Εἶνε ἡ ἑορτὴ τῶν ἀσωμάτων δυνάμεων, τῶν Παμμεγίστων Ταξιαρχῶν. Στὴ γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας ἡ ἑ­ορτὴ αὐτὴ ὀνομάζεται καὶ Σύναξις τῶν Ἀ­σωμά­των Δυνάμεων. Γιατί ὀνομάζεται Σύναξις, θὰ τὸ ποῦμε στὸ τέλος. Τώρα θέλω ν᾽ ἀ­παν­τήσω σὲ ἕνα ἐρώτημα ποὺ θέτουν κάποιοι.

* * *

Ὑπάρχουν ἄγγελοι; μᾶς ρωτοῦν. Τί λέτε σεῖς, ὅσοι εἶστε σήμερα στὴν ἐκκλησία· νὰ πιστεύουμε στὴν ὕπαρξι τῶν ἀγγέλων; Οἱ πρόγονοί μας οἱ ἀγράμματοι πίστευαν· μέσ᾿ στὴν καρδιά τους εἶχαν ἕναν ἥλιο πίστεως· καὶ μάθαιναν στὰ παιδιά τους νὰ λένε κάθε βράδυ
«Πέφτω, κάνω τὸ σταυρό μου
καὶ ἄγγελος εἶνε στὸ πλευρό μου…».
Ἐμεῖς πιστεύουμε; Ὑπάρχουν ἄυλα πνεύματα;
Οἱ ἄθεοι καὶ ὑλισταὶ τὸ θέτουν καὶ τὸ γράφουν ὠμὰ σὲ βιβλία ποὺ κυκλοφοροῦν τελευ­ταῖα· Οἱ ἄγγελοι εἶνε ἕνα ἀπὸ τὰ παραμύθια τῶν πρωτογόνων, λένε, φαντασίες καὶ τίποτε ἄλλο, πρόκειται γιὰ ἀνύπαρκτα πράγματα…
Μεταδόθηκε μάλιστα, ὅτι ὁ πρῶτος ἄνθρω­πος ποὺ πέταξε στὸ διάστημα σὲ τροχειὰ γύρω ἀπὸ τὴ Γῆ (ὁ ῾Ρῶσος κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν στὶς 12-4-1961), ὅ­ταν ἐπέστρεψε καὶ τὸν ρώτησαν, ἂν εἶδε τὸ Θεὸ ἐκεῖ στὸ διάστημα, ἀπάν­τησε εἰρωνικά· Εἶδα πολλά, μὰ δὲν εἶδα οὔ­τε ἀγγέλους οὔτε φτε­ρὰ ἀγγέλων(*). Στὴν εἰρωνεία αὐτὴ τοῦ Γκαγκάριν, ἀπήντησε μὲ ἁ­πλότητα ἡ μαθήτρια ἑνὸς ῥωσικοῦ κολλεγίου, σχολείου τῆς Μόσχας. Ἡ δασκάλα ἀναμετέδωσε τὴν εἴδησι· –Ὁ ἀστροναύτης μας δὲν εἶ­δε στὸ διάστημα οὔ­τε ἀγγέλους οὔ­τε φτερὰ ἀγγέλων. Καὶ ἡ μαθήτρια (στὴν καρδιὰ τοῦ Ῥω­σικοῦ λαοῦ ἔ­μενε μυστικὰ ἡ πίστι στὸ Θεό) τῆς εἶπε· –Πετοῦσε πολὺ χαμηλά, κυρία, γι᾽ αὐτὸ δὲν τοὺς εἶδε! Ἁπλοϊκὴ ἀπάντησι, ἀλλ᾽ ὄχι μα­κριὰ ἀπὸ τὴν ἀλήθεια.

Οἱ ἐπιστήμονες λένε ὅτι ὁ χῶρος τῆς τροχειᾶς τῆς Γῆς, ὅπου κινήθηκε ὁ Γκαγκάριν, εἶνε ἐλάχιστος ἐν συγ­κρί­σει μὲ τὸ διάστημα μεταξὺ Γῆς καὶ Σελήνης καὶ ἀσήμαν­τος μέσα στὸ ὅλο Σύμπαν, ὅπου τὶς ἀποστάσεις μετροῦν μὲ «ἔτη φωτός». Δὲν εἶχε λάθος ἑπομένως ἡ μαθήτρια.
Πέρα ὅμως ἀπὸ τὸν ὁρατὸ κόσμο ὑπάρχει ὁ ἀόρατος κόσμος τοῦ πνεύματος· ἐκεῖ εἶνε καὶ οἱ ἄγγελοι καὶ ἀρχάγγελοι. Ποιός τὸ λέει αὐτό;
Τὸ ἀπαιτεῖ πρῶτα – πρῶτα ἡ λογική. Ἀκολουθῆστε λίγο παρα­καλῶ τὴ σκέψι ποὺ θὰ δι­α­τυπώσω. Ἂν ῥίξουμε μιὰ ματιὰ στὸ ὑλικὸ σύμ­παν, θὰ δοῦ­με ὅτι αὐτὸ δὲν εἶνε ἕνας σωρὸς πράγματα πεταμένα ἄτακτα ἐδῶ κ᾽ ἐκεῖ, ἀλλ᾽ ἀποτελεῖ­ται ἀπὸ ἕναν μακρόκοσμο (μὲ ἑκατομ­­μύρια γα­λαξίες καὶ ἀναρίθμητα οὐράνια σώματα) καὶ ἕ­ναν μικρόκοσμο (μὲ ἕνα ἴσο ἢ καὶ πολυαριθμό­τερο πλῆθος ὁρατῶν καὶ ἀοράτων μὲ γυμνὸ μάτι δημιουργημάτων). Καὶ ὅλα αὐτὰ ἀ­ποτελοῦν μία κλίμακα, ποὺ ἀρχίζει ἀπὸ τὰ ἄ­ψυχα κατώτε­ρα καὶ ἀτελέστερα, καὶ φτάνει μέχρι τὰ ἔμψυχα τελειότερα καὶ συνθετώτερα. Κάτω – κάτω εἶνε ἡ νεκρὴ ὕλη, ποὺ ὑπάρχει, ἔ­χει ἁπλῶς τὸ εἶναι· δηλαδὴ τὸ χῶμα τῆς γῆς, οἱ πέ­τρες, τὰ βουνά, τὰ λαγκάδια, οἱ ποταμοί, τὰ βουνὰ μέχρι τὰ Ἱμαλάια καὶ τὶς Ἄλπεις, οἱ θάλασσες, οἱ ὠκεανοί. Ὑψηλότερα ἀπὸ τὴν ἀν­όρ­γανη ὕλη εἶνε οἱ ζων­τανοὶ ὀργανισμοί, ποὺ ἐκτὸς ἀπὸ τὸ εἶναι ἔ­χουν τὸ αὐξάνεσθαι, τὸ αἰ­σθάνεσθαι, τὸ γεννᾶν καὶ τὸ πολλαπλασιάζεσθαι· δηλαδὴ • τὰ φυτὰ καὶ τὰ δέντρα, καθὼς καὶ τὰ ζῷα, ἀπὸ τὶς μονοκύτταρες ἀ­μοιβάδες καὶ τὰ ἔντομα μέχρι τὰ μικρότερα καὶ μεγαλύτερα ζῷα καὶ θηρία • τὰ ψάρια καὶ οἱ λοιποὶ ὀργανισμοὶ τῶν ὑδάτων • τὰ ἑρ­πετὰ τῆς ξηρᾶς • καὶ τὰ πτηνὰ τοῦ ἀέρος. Μετὰ ποῦ ἀνεβαίνουμε; Μετὰ ἔρχεται ὁ ἄνθρωπος! τὸ τελευταῖο καὶ κορυφαῖο δημιούργημα τοῦ Πλάστου, ποὺ μετέχει δύο κόσμων, εἶνε μεῖγμα ὕλης καὶ πνεύματος, σύνθεσι σώματος καὶ ψυχῆς. Ὁ ἄν­θρωπος τὰ ἔχει ὅλα· τὸ εἶναι, τὸ αἰσθάνεσθαι, τὸ αὐ­ξάνεσθαι, τὸ γεννᾷν, τὸ πολλαπλα­σιάζεσθαι, κ᾽ ἐπὶ πλέον ἔχει τὸ διανοεῖσθαι, τὸ συν­ειδέναι καὶ συναισθάνεσθαι (τὴ συνείδησι τοῦ ἑαυτοῦ του), τὸ βούλεσθαι, καὶ τέλος τὴν ἀθα­νασία. Καὶ μὲ τὸ σῶμα μὲν συγγενεύουμε μὲ τὸν κατώτερο κόσμο τῆς ὕλης (ζῷα κ.λπ.), ἐνῶ μὲ τὴν ψυχή, ποὺ φτερουγίζει ψηλά, συγγενεύ­ουμε μὲ τὸν ἀνώτερο κόσμο τοῦ πνεύματος.
Γεννᾶται τώρα τὸ ἐρώτημα· στὸν ἄνθρωπο λοιπὸν τελείωσε ἡ δημιουργικὴ δύναμις τοῦ Θεοῦ; Ἐδῶ μετὰ τὴ λογικὴ ἔρχεται ἡ φιλο­σοφία, ἡ ὁποία ἀπαντᾷ τὰ ἑξῆς. Ὁ Θεός, ὁ πάν­σοφος καὶ παντοδύναμος καὶ πανάγαθος, δὲν σταμάτησε στὸν ἄνθρωπο. Μποροῦσε νὰ δημι­ουργήσῃ καὶ ἄλλα ὄντα ἀνώτερα. Καὶ δημιούρ­γησε. Καὶ αὐτὰ εἶνε οἱ ἄγγελοι. Ὁ ἄγγελος εἶ­νε ἀνώτερος τοῦ ἀν­θρώπου κατὰ τοῦτο· εἶνε ἀ­­πηλλαγμένος τῆς παχύτητος καὶ βαρύτητος τῆς ὕλης· ἐνῷ ὁ ἄν­θρωπος, ποὺ φέρει τὸ ὑλικὸ σῶμα, μειονεκτεῖ κα­τὰ τοῦτο ἔναντι τῶν ἀγγέλων, ὅπως λέει ὁ σημερινὸς ἀπόστο­λος (βλ. Ἑβρ. 2,7 = Ψαλμ. 8,6· «Ἠλάττωσας αὐ­τὸν βραχύ τι παρ᾽ ἀγ­γέ­λους»). Οἱ ἄνθρωποι ἔχου­με ὕλη καὶ ζυγί­ζει καθένας μας ὡρισμένα κιλά, ἐνῷ ὁ ἄγγελος εἶνε ἄυλος, πνεῦμα ἀσώματο.
Ἀπόδειξι τῆς ὑπάρξεως πνευματικοῦ κόσμου θεωρῶ καὶ τὸν πνευματισμό. Εἶνε φαινό­μενο σχετικὸ μὲ τὴ δρᾶσι τῶν δαιμόνων, τὸ ὁ­ποῖο βέβαια ἡ Ἐκκλησία καταδικάζει. Παρὰ ταῦ­τα ἀποτελεῖ μία ἔνξειξι ὅτι πέρα τοῦ ὑλικοῦ κόσμου ὑπάρχουν καὶ ἀόρατα πνεύματα, ποὺ μπο­ρεῖ νὰ ἐπηρεάζουν τὴν ἀνθρώπινη ζωή.
Ἐκεῖνο ὅμως ποὺ πάνω ἀπ᾽ ὅλα βεβαιώνει ὅτι ὑπάρχουν ἄγγελοι εἶνε ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ἡ ἁγία Γραφή. Ἐκεῖ βλέπουμε ὅτι ἄγγελοι καὶ ἀρ­χάγγελοι διασχίζουν τὸν οὐρανὸ τῆς πα­λαιᾶς καὶ τῆς καινῆς δι­αθήκης. • Στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ἀρχάγ­γελος μὲ πύρινη ῥομφαία φρουρεῖ τὸν κῆπο τῆς Ἐδὲμ ὅταν ὁ Ἀδὰμ πα­ρεκκλίνει τῆς ὁδοῦ τοῦ Κυ­ρίου. Ἄγγελος δὲν ἀφήνει τὸν Ἀ­βραὰμ νὰ σφά­ξῃ τὸν μονογενῆ του Ἰσαάκ. Ἄγ­γελοι μεσολαβοῦν στὸ ὄρος Σινὰ ὅ­ταν ὁ Θεὸς μέσα σὲ ἀ­στρα­πὲς καὶ βροντὲς δίνει τὶς Δέκα Ἐντολὲς «δι᾽ ἀγγέλων» (Γαλ. 3,19). Ἄγ­γελοι προστατεύουν τὸν Ἠλία ὅταν τὸν διώκει ἡ Ἰεζάβελ. Ἄγγελοι προστατεύουν τὸν Δανιὴλ μέσα στὸ λάκκο τῶν λεόντων καὶ τοὺς Τρεῖς Παῖ­δας μέσα στὴν κάμινο τοῦ πυρός.
• Στὴν Καινὴ Διαθήκη ἄγγελος ἀναγγέλλει στοὺς γονεῖς τοῦ Προδρόμου τὴ γέννησι τοῦ Ἰ­ωάννου. Στὴ Ναζαρὲτ «ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη εἰπεῖν τῇ Θεοτόκῳ τὸ Χαῖρε» (Ἀκάθ. ὕμν. Α). Ἄγγελοι στὴν ἔρημο διακο­νοῦν τὸν Ἰησοῦ μετὰ τοὺς τρεῖς πειρασμούς. Ἄγγελος στὴ Γεθσημανῆ τὸν ἐνισχύει, ἄγγελοι στὸ Σταυρὸ τοῦ Κυρίου, ἄγγελος στὸ Μνῆ­μα, ἄγγελος μηνύει στὶς μυροφόρες τὴν Ἀνάστασι, ἄγγελοι στὴν Ἀνάληψι, ἄγγελοι παν­τοῦ. Εἶνε γεγο­νὸς λοιπόν, ὑπάρχουν ἄγγελοι.
Ἀλλὰ τώρα ἡ πίστι ἔσβησε. Ποιές γυναῖκες μαθαίνουν τὰ παιδιὰ νὰ λένε πρὶν τὸν ὕπνο
«Πέφτω, κάνω τὸ σταυρό μου
ἄγγελο ἔχω στὸ πλευρό μου…».
Ἡ Ἐκκλησία ὅμως, μεταξὺ τῶν αἰτήσεων πρὸς τὸν Θεό, ἔχει καὶ αὐτήν· «Ἄγγελον εἰρήνης, πιστὸν ὁδηγόν, φύλακα τῶν ψυχῶν καὶ σωμάτων ἡμῶν παρὰ τοῦ Κυρίου αἰτησώμεθα».

* * *

Πρὶν τελειώσω ἂς δώσω καὶ μιὰ μικρὴ ἐξήγησι γιατί ἡ σημερινὴ ἑορτὴ λέγεται Σύναξις.
Κατὰ τὴν ἐπικρατοῦσα ἄποψι Σύναξις εἶνε ἡ λειτουργικὴ συγκέντρωσι τῶν πιστῶν στὸ ναὸ τὴν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς ἢ μνήμης τῶν Ταξι­αρχῶν. Ὑπάρχει ὅμως καὶ ἡ ἑξῆς ἄποψις.
Ἡ Γραφὴ ἀναφέρει τὰ ὀνόματα τριῶν ἀρχιστρατήγων τῶν οὐρανίων δυνάμεων· Μιχαήλ, Γαβριὴλ, ῾Ραφαήλ. Ὑπῆρχε ὅμως καὶ ἕνας ἄλ­λος, ὁ ὡραιότερος ἀπ᾽ ὅλους, ποὺ ὠνο­μαζόταν Ἑωσφόρος καὶ ἀκτινοβολοῦσε σὰν ἄστρο τῆς αὐγῆς καὶ σὰν ἥλιος. Καὶ ὅμως αὐ­τὸς ἁμάρτη­σε. Δὲν ἔκανε οὔτε πορνεία οὔτε μοιχεία· δὲν ἔχει σῶμα. Ἔκανε αὐτὸ ποὺ εἶνε ἡ ῥίζα ὅλων τῶν ἁ­μαρτιῶν· ὑπερηφανεύτηκε, σκέφτηκε νὰ στήσῃ τὸ θρόνο μου πάνω κι ἀπὸ τὸ Θεό. Καὶ τότε ἀμέσως ἔπεσε σὰν ἀστραπὴ στὰ τάρταρα τοῦ ᾅδου. Τότε λοιπόν, τὴν ὥρα ποὺ ἔπεφτε, ὁ ἀρχιστράτηγος Μιχαὴλ σήμανε συναγερμὸ στοὺς ἀγγέλους, αὐτὸ θὰ πῇ σύναξις· φώναξε αὐτὸ ποὺ ἀκοῦμε στὴν θεία Λειτουργία· «Στῶμεν καλῶς»! Ἔτσι συγκρατήθηκε ὅλο πλῆθος τῶν ἀγγέλων καὶ ἀρχαγγέλων καὶ ἔμειναν πιστοὶ στὸ Θεό.

* * *

Ἡ Φλώρινα, ἀγαπητοί μου, τὴ μεγάλη αὐτὴ ἡ­μέρα εὐγνωμονεῖ τοὺς ἁγίους Ταξιάρχας, διότι σὰν σήμερα τὸ 1912 οἱ ἔνδοξοι ἱππεῖς τοῦ στρατηγοῦ Ἰωάννου Ἄρτη, σὰν ἄλλοι ἄγγε­λοι καὶ ἀρ­χάγγελοι, μπῆκαν στὴν πόλι καὶ τὴν ἐλευθέρωσαν ἀπὸ τοὺς Τούρκους. Ἕνας γέρος βλέπον­τάς τους τότε εἶπε· «Ἄγγελοι μπαί­νουν στὴν πό­λι!». Ἔτσι ἐκφράστηκε ὁ σοφὸς λαός μας.
Εἴθε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, διὰ πρεσβειῶν τῶν ἁγίων ἀγγέλων καὶ ἀρχαγγέλων νὰ προστατεύῃ τὸν στρατὸ καὶ ὅλους μας ἐν εἰρή­νῃ καὶ ἀγάπῃ· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Ἁγ. Γεωργίου πόλεως Φλωρίνης τὴν 8-11-1979, μὲ νέο τώρα τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 9-10-2022.